Tert.am-ը գրում է.
Tert.am-ի հետ զրույցում ՀՅԴ Բյուրոյի նախկին անդամ, ներկայումս ՀՅԴ Արևմտյան Ամերիկայի ատենապետ, դոկտոր Վիգեն Հովսեփյանը, անդրադառնալով հարցին, թե ինչո՞ւ Բարաք Օբաման, ում առաջին ընտրության ժամանակ սատարում էր հայ համայնքը և ով խոստացել էր ճանաչել Հայոց ցեղասպանությունը, չկատարեց իր խոստումը, նախ արձանագրեց, որ եթե հայկական միջավայրում «Մեծ եղեռնն» ընդունված է, ապա միջազգային-քաղաքագիտական-իրավագիտական կոնտեքստում նման հասկացություն չկա: Եվ ԱՄՆ նախագահի կողմից այս բառի գործածումն անվանեց ուղղակի խուսափողական: Նա նաև ակնարկեց, որ ամերիկյան իստեբլիշմենթից Հայ դատի հանձնախմբի ներկայացուցիչներին հասկացնել են տվել, որ Թուրքիա այց կատարած ԱՄՆ նախագահի այն ուղերձի հետ, որ Թուրքիան ինքը պետք է կարգավորի իր հարաբերությունները՝ ներքին ու արտաքին, ԱՄՆ-ում սպասելիքներ ունեն:
-Պարո՛ն Հովսեփյան, երբ ամփոփվում էր Հայոց ցեղասպանության 100-ամյա տարելիցի միջոցառումները նախապատրաստող խմբերի հավաքը, առաջարկներ եղան, որպեսզի կարգախոսը փոխվի և «Հիշում ենք ու պահանջում»-ը դառնա «Հիշում ենք և արդարություն պահանջում»: Ձե՛ր կարծիքը, եթե համաձայն չեք, ապա ի՞նչ եք առաջարկում:
-Այս թեմայով բավականին քննարկումներ տեղի ունեցան , անգամ՝ տարակարծություններ, և մենք այն մարդկանց թվում էինք, ովքեր առաջարկում էին լինել ամբողջովին պահանջատիրական, ոչ միայն կարգախոսով, այլ իրականության մեջ՝ մեր բոլոր նախաձեռնություններում ու միջոցառումներում: Այսինքն՝ ոչ միայն ճանաչման ձգտող կեցվածքով, և կամ միայն նշելու կամ սգալու…
-Բայց դա նշանակում է՝ արտաքին քաղաքական ուղեգծի վերանայում: Այսինքն՝ այն, ինչ միշտ ասվել է «միջազգային ճանաչում», առանց նախապայմանների հայ-թուրքական հարաբերություններ և այլն …
-Այո՛, սկսած պահանջներն ամբողջացնելուց և զանոնք Թուրքիային անմիջականորեն ներկայացնելուց, մինչև դատական որոշումներ՝ գույքային, ընդհուպ նաև հողային, ինչո՞ւ ոչ: Բայց մինչ հողային հարցերին անցնելը տարբեր պահանջներ կան, որ պետք է ներկայացվեն, քանի որ, անշուշտ, Հայոց ցեղասպանության ճանաչումը մեկ պահանջ է, որ պետք է Թուրքիայի ներկայացվի, բայց կան նաև հատուցման որոշ երևույթներ, որոնք կարող են ներառել այլ պահանջներ, ընդհուպ մինչև հողային: Կան տարբեր մակարդակներ, և հիմա տեսեք՝ մենք որտեղ ենք. նույնիսկ 1-ին մակարդակին հասնելու համար խնդիր ունենք, և տակավին առկա է մոտեցումը, որ չարժի գնալ պահանջատիրական ճանապարհով:
- Նման պնդում անելով նկատի առե՞լ եք, որ Հայաստանը միշտ գտնվել է բարդ աշխարհաքաղաքական պայմաններում , իսկ հիմա ավելի բարդ իրավիճակում է, երբ մի կողմից կան ազդակներ անդամակցելու այս կամ այն միությանը և մյուս կողմից, սահմանի ողջ երկայնքով կրակում են: Արդյո՞ք Ձեր ասածը մաքսիմալիստական չէ:
- Ամեն ինչը հարաբերական է և այն ամենն, ինչ կատարվում է մեր և Ադրբեջանի, մեր և Թուրքիայի միջև, արդյունքն է նրա, որ մենք՝ որպես երկիր, որպես պետություն, որևէ պահանջատիրական կեցվածք չունենք: Այնպես չէ, որ մինչ այդ հույժ արմատական պահանջատիրական-համարձակ դրսևորումներ ենք ունեցել և դրա համար հայտնվել ենք այս վիճակում: Անձնապես առավել մտահոգ եմ հակառակ իրականությամբ, այն է՝ դիմադրողականության անկմամբ: Շատ ավելի հոգեբանական, բարոյական խնդիր գոյություն ունի այս իմաստով. այստեղ ունենք երկիր՝ սահմանափակ միջոցներով, սոցիալ-տնտեսական ծանր պայմաններով, սահմանափակ բնական հարստություններով: Իրապես սահմանափակ միջոցներ ունենք, սակայն ժողովուրդը, ի հակառակ այդ փաստի իր՝ այս հողին կառչելու համար հպարտության պահեր պիտի՛ ապրի: Մենք Լոս Անջելեսի մեջ, ցավոք սրտի, հանդիպողն ենք կամ ընդունողն ենք Հայաստանում տեղի ունեցող բոլոր երևույթների, և շատ պարզ է, որ արտագաղթի վերջին փուլն այլևս պայմանավորված չէ միայն սոցիալ-տնտեսական պայմաններով: Արդեն արտագաղթի պատճառ է հայ մարդու հավատքի պակասն իր զավակների ապագայի նկատմամբ: Այսինքն` որ «ես այստեղ մնացել եմ, բայց զավակներիս կյանքն ուզում եմ այլ կերպ դասավորել»։ Անշուշտ, մեզ համար անընդունելի տրամաբանություն է, բայց հասկանում ենք, որ այդ ամենը փոխկապակցված է:
Ժողովուրդները, ազգերը նաև՝ գաղափարների մեջ երազանքի կարիք ունեն, իսկ մենք մեր սկզբունքների, ցանկությունների շարունակական սակարկության ընթացքի մեջ ենք: Եվ մինչև իսկ քաղաքականությունը հավասարեցրել ենք … Դուք մաքսիմալիզմի մասին եք խոսում, ես կասեմ՝ մինիմալիզմի խնդիր ունենք և շարունակաբար իջնում ենք, ճկունությունն էլ հավասարեցնում ենք զիջմանը: Սա անհասկանալի է: Կարծում եմ, որ ժողովուրդն ինչ-որ կերպ պետք է նաև այդ պահը ապրի և քայլ պահի պահանջատիրության հետ: Լավ, ի՞նչ պետք է լինի, եթե արձանագրենք,, որ Թուրքիան հանցագործություն է կատարել, մեղք գործել, ասենք այն, ինչ բոլորս գիտենք. իշխանություն, ընդդիմությունը, ժողովուրդ, սփյուռք:
Եվս մեկ նկատառում. եթե կատարվել է ցեղասպանություն, ուրեմն պետք է լինի հատուցման պահանջ, և որևէ մեկը պիտի՛ հատուցի: Իսկ ո՞վ պետքէ հատուցի, եթե ոչ՝ Թուրքիան:
-Եվ համարում եք, որ Հայոց ցեղասպանության 100-ամյա տարելիցն ամենալավ առիթն է այդ հարցը պետք ն
որովի դիտարկվի:
-Այո՛, այս գաղափարն է, որ պետք է դառնար անկյունաքար՝ 100-ամյակի միջոցառումների համար, և հանդիսանար հիմք՝ համապատասխան դատական հայցերի։ Եվ մատնշածս քաղաքակիրթ ճանապարհն է, այնպես չէ, որ ես պատերազմի կոչ եմ անում:
-Դուք առավել շեշտադրում եք գույքային պահանջները …
-Նաև հողային, ինչո՞ւ ոչ, օրինակ՝ մեր բոլոր եկեղեցիների , եկեղեցապատկան հողերի, որ վերադարձվեն իրենց սեփականատերերին:
- Բայց մեր բոլոր երեք նախագահները այս հարցում միմիանց հետ համամիտ են, բացառությամբ Ռոբերտ Քոչարյանի մեկ ելույթի, որում այդ մեկ գծից դուրս շեշտադրումներ արվեցին:
- Համաձայն եմ, որ ընդամենը փոքր այսպես… նյուանսներ են եղել, և սա գալիս է արդեն հայեցակարգից, ինչպես նաև այն բանից, թե ինչպես կպատկերացնենք Սփյուռքի դերը արտաքին քաղաքական ասպարեզում: Կրկնում եմ՝ սա համընդհանուր և համապարփակ մեկ հասկացողության լուծելիք խնդիր է:
- Բարոյահոգեբանական այս մթնոլորտում և այս հոգեվիճակում, ընկած էներգետիկայի պայմաններում մեր ժողովուրդը Ձեր կարծիքով՝ 100-ամյա տարելիցը կարո՞ղ է առաջ տանել այնպես, որպեսզի հետո չլինեն ձախողումներ ու հիասթափություններ:
- Եթե խոսքը գոյություն ունեցող ծրագրերի մասին է, որևէ բան չեմ կարող ասել: Իսկ ժողովուրդը լավ էլ կանի ամենը:
-Ժողովուրդը կանի՞, թե իշխանությունները:
- Միասին: Իրականության մեջ ինձ հայտնի չէ՝ ժողովուրդն ինչի՞ է պատրաստ է, բայց պիտի պատրաստվի, իսկ ես այդ պատրաստության խնդի՛րը չեմ տեսնում: Որ գտնվի պահանջատիրոջ, բողոքողի իրավիճակում: Այս հարցում լուրջ թերություններ եմ տեսնեմ, բայց ինչ վերաբերում է այդ պետական հանձնաժողովին, ապա այս կառույցների աշխատանքների մասին չեմ կարող ոչինչ ասել:
-Շատ բան հայտնի չէ, որովհետև ասվեց, որ գաղտնի է այդ ամենը պահվում, որպեսզի թուրքերը չիմանան, հակաքայլեր չանեն , և այլն, և այլն:
- Եթե իրենք իրենց հակաքայլերը պիտի անեն, ապա անելու են: Իմ նախորդ խոսքը ճիշտ այն մասին էր, որ մենք շարունակաբար մեզ այս վիճակի մեջ ենք դնում: Չգիտեի, որ «գաղտնի» է պահվում, բայց եթե նման բան կա, պիտի հուսամ, որ իսկապես լավ, համապարփակ ծրագիր կա, որը չպետք է իմանան: Եթե այդ է պատճառը, ուրեմն՝ մի քիչ ավելի հուսադրող է վիճակը:
- Ճի՞շտ եմ Ձեզ հասկանում, որ կուզենայիք, որ այդ ամեն ինչի մասին հրապարակվեր…
-Մի հատ իմանանք՝ ինչ է այդ ամեն ինչը, տեսնենք, հասկանանք…
-Որպեսզի հետո հանկարծ հիասթափության առաջ չկանգնենք:Մանավանդ որ սպասումները շատ մեծ են, այդպե՞ս է Ձեր տեսակետը:
- Մի քիչ թերահավատ եմ, բայց այս պարագայում կարող եմ լիահույս լինել, եթե ասում եք, որ գաղտնի է պահվում ապահովության նկատառումներով: Ուղղակի մեկ «խանդավառություն» ունեմ, որ շատ լուրջ ծրագիր է, որ կասկածներ ունեն, թե պիտի վտանգվի այլ պարագաներում: Այսինքն, խնդիր չկա, կսպասենք, կտեսնենք:
-Այս անգամ առավել քան սպասելու ենք՝ Օբաման կարտասանի «Հայոց ցեղասպանություն» բառակապակցությունն՝ իր ողջ իրավաբանական նշանակությամբ: Ոչ թե հայերենով «Մեծ եղեռն»:
- Ցավալի հարց է, նաև անձնապես ինձ համար, որովհետև եղել եմ այն պայմաններում,որ մենք՝ որպես Հայ դատի հանձնախումբ, զորակցել ենք Օբամայի ընտրությանն այն ժամանակ, երբ իսկապես կարիքն ուներ որևէ զորակցության: Խոսքս իր առաջին ընտրության մասին է ...
Ամբողջական հոդվածը կարող եք կարդալ այստեղ
