10 բառ, որ անհնար է թարգմանել մեկ այլ լեզվով

Եթե մենք դիտարկենք լեզուն որպես մի շրջանակ, որում կան հստակ հասկացություններ, ապա պարզ կդառնա, որ գոյություն չունեն բացարձակապես իրար նման անգամ երկու շրջանակներ, որոնք կունենային իմաստների նույն ծաղկաբույլը: Աշխարհի բոլոր լեզուներում կա «ջուր» բառը, բայց ոչ բոլոր լեզուներն ունեն «մելանխոլիական նոստալգիա մի բանի կապակցությամբ, ինչ դեռ մինչև վերջ չի անցել» երևույթը բնութագրող բառ:

Միշտ հետաքրքիր է ուսումնասիրել այդ շրջանակների այն մասերը, որտեղ լեզուները չեն հատվում, չեն համընկնում իրար հետ: Ստորև ներկայացված են բառեր, որոնք հնարավոր չէ թարգմանել, մեկ բառով դրանց ամբողջ իմաստն արտահայտել որևէ այլ լեզվով:

1. Nehrotit to 

Այս տարածված չեխական արտահայտությունը տառացի նշանակում է «չբարդացնել իրավիճակը»: Իմաստով այդ բառը համարժեք է «ուսերը թափ տալու» ժեստին և այն օգտագործվում է ցույց տալու համար, որ մարդը չի մտահոգվում ինչ-որ մանրուքից:  

Ընդ որում, արտահայտությունն ունի մի քիչ հեգնական և արհեստական լրջության երանգ:

2. Je l’ai câlissée là 

Այս արտահայտությունը ֆրանսերենի քվեբեքյան բարբառից է: «Խզել հարաբերությունները սիրելիի հետ»-ը ֆրանսերենում հնչում է հետևյալ կերպ՝ «casser avec quelqu’un»: Իսկ «Calisse»-ը քվեբեքյան շատ թունդ հայհոյանք է:  

Եթե փոխարինեք «casser» բառը «calisse»-ով, ապա կստացվի «Je l’ai câlissée là», որն ունի «Ես բաժանվել եմ նրանից և շատ եմ տառապում» իմաստը, բայց, դե ֆակտո, այն շատ կոպիտ և վիրավորական արտահայտություն է:  

3. Sisu 

Այս ֆիննական բառը երկու իմաստ ունի: Առաջինը` «տոկունություն, համարձակություն, հաստատակամություն», երկրորդը՝ «դժվարությունները հաղթահարելու վճռականություն»: Այս հասկացողությունը հնարավոր չէ թարգմանել և ըստ ֆինների` բնութագրում է իրենց ազգային յուրահատկությունը:

4. Aus dem nähkästchen reden 

Այս արտահայտությունը գերմաներենից տառացի թարգմանվում է «կարի մեքենայի արկղիկից դուրս հանած»: Դա օգտարգործում են, երբ ինչ-որ մեկը բամբասում է ընկերների հետ ընտանեկան գործերից: Ի՜նչ հիասքանչ է: Ես պատրկերացնում եմ ինչ-որ տատիկի այդպես խոսելիս:  

5. Hygge 

Համարվում է, որ այս բառը դանիական մշակույթի կենտրոնական հասկացություններից մեկն է խորհրդանշում և հաճախ թարգմավում է որպես «հարմարավետություն»: Բայց այն նաև բազմաթիվ այլ նշանակություններ ունի: Այն նկարագրում է կյանքը հեշտ և լավ ապրելու, առօրյա գործերից հաճույք ստանալու ցանկությունը:

 «Այս տարօրինակ դանիացիք» գրքում ասվում է.

«Hygge նշանակում է մարդկանց վերաբերմունքը միմյանց հանդեպ: Դա ինտիմ մթնոլորտ ստեղծելու արվեստն է, դա ընկերության զգացումն է, տոնական տրամադրությունը և լիարժեք բավարարվածությունը և ընդ որում, այդ բոլորը միաժամանակ»:

6. Treppenwitz 

«Treppenwitz» բառը գերմաներենից տառացի թարգմանվում է «տափակ սրամտություն», այսինքն` սրամիտ պատասխան, որը եկել է Ձեր մտքին, բայց արդեն ուշ է պատասխանելու համար: Ֆրանսերենում նույնպես կա նույն երևույթը բնութագրող բառ՝ «l’esprit d’escalier»:

7. Fremdschämen

Գերմանացիները իրական վարպետ են տարբեր յուրահատուկ իրադրությունների համար բառեր հորինելու հարցում:

Այս բառը նշանակում է մի մարդու ամաչելը, ով ամաչում է նրանից, որ տեսնում է այլ մարդու ամաչելը:

Եթե Դուք կարծում էիք, որ միակ մարդն եք, որ այդպիսի բան է զգացել, ապա Ձեզ համար հաճելի կլինի իմանալ, որ լեզվում նույնիսկ հատուկ բառ գոյություն ունի այդ զգացողությունը նկարագրելու համար: 

8. Ayurnamat 

Էսկիմոսների լեզվով «ayurnamat»-ը նշանակում է «ֆիլիսոփայություն, ըստ որի` ոչ մի իմաստ չկա անհանգստանալ այն բաների մասին, որոնք հնարավոր չէ փոխել»: Այն արտահայտում է հետևյալ իմաստը. «Դա արդեն տեղի է ունեցել: Ոչինչ չես կարող անել: Կհաջողվի հաջորդ անգամ»:

9. Donaldkacsázás 

Այս նորաբանությունը կարելի տառացի թարգմանել իբրև «դոնալդ-դաքերություն»: Նշանակում է շրջել տան մեջ վերնաշապիկով, բայց առանց տաբատի: Դիսնեյի կերպարի այս առանձնահատկությունն այնքան է ամրապնդվել հունգարական խմբակային անգիտակցականում, որ նույնիսկ հատուկ բառ է ստեղծվել դրա համար:

10. Saudade 

Այս բառի թարգմանությունը միշտ վեճեր է առաջացրել, իսկ այն նշանակում է թախծել կամ նոստալգիա զգալ այն մարդու պատճառով, ում Դուք սիրում եք: Բայց նոստալգիան այս դեպքում ունի անփոխարինելի երանգ, որը հնարավոր չէ թարգմանել այլ լեզվով: Ոմանք այն նկարագրում են որպես «անդադար տխրություն այն բանի պատճառով, ինչ որ չկա և չի կարող լինել»: Ամբողջովին փոխանցել այս բառի երանգն անհնար է: Բրազիլիայում Saudade օրը նշում են հունվարի 30-ին: