1920 թվականի մարտի 23-ին հին հայկական Շուշիում դարեր ի վեր բնակվող հայ բնակչությունը ենթարկվեց ցեղասպանության․ Արման Աբովյան
19:34 , 22 մարտ, 20221920 թվականի մարտի 23-ին հին հայկական Շուշիում դարեր ի վեր բնակվող հայ բնակչությունը ենթարկվեց ցեղասպանության կովկասյան թաթարների (ադրբեջանցիները այն ժամանակ հենց այս անվանումը ունեին) կողմից։
Այդ օրերի ընթացքում թուրքալեզու վայրենի ցեղերը կոտորեցին 6-10 հազար հայ տղամարդկանց,կանանց,երեխաներին և տարեցներին։
Սուրբ Ղազանչեցոց եկեղեցու բակում տանջելուց հետո վայրենիները կախեցին Արցախի թեմի առաջնորդ Վահան Տեր-Գրիքորյանին։
Փաստացի հենց այս կոտորածից հետո Շուշիում սկսեցին բնակություն հաստատել հազարավոր կովկասյան թաթարներ (ադրբեջանցիներ)։
Հատկանշական է,որ Շուշիի կոտորածից մոտ մեկ տարի առաջ այսպես կոչված «առաջադիմական» հայ մտավորականները համոզումեին Հայաստանի և Արցախի հայերին ,որ պետք է եղբայրանալ թուրքերի հետ, քանզի «խաղաղությունը» այլընտրանք չունի։
Հայերը հավատացին թուրքալեզու ցեղերի խոստումներին «միասին կառուցել խաղաղություն» և մեկնեցին հաշտեցման ձեռքը,իսկ հետո երբ հայերը ինքնակամ զրկվեցին պաշտպանական ներուժից իրենց դաժանաբար կոտորեցին։
Ոչ մի զուգահեռ չե՞ք անցկացնում այսօրվա իրավիճակի հետ։
Հնն՞
...
Հայտնի ռուս մտավորական Օսիպ Մանդելշտամը անձամբ ականատես է եղել ադրբեջանական արյունոտ «խաղաղասիրությանը» Շուշիում և ցնցված ադրբեջանցիների անասնական դաժանություններից գրել է բանաստեղծություն...
ФАЭТОНЩИК
На высоком перевале
В мусульманской стороне
Мы со смертью пировали —
Было страшно, как во сне.
Нам попался фаэтонщик,
Пропеченный, как изюм,
Словно дьявола погонщик,
Односложен и угрюм.
То гортанный крик араба,
То бессмысленное «цо», —
Словно розу или жабу,
Он берег свое лицо:
Под кожевенною маской
Скрыв ужасные черты,
Он куда-то гнал коляску
До последней хрипоты.
И пошли толчки, разгоны,
И не слезть было с горы —
Закружились фаэтоны,
Постоялые дворы...
Я очнулся: стой, приятель!
Я припомнил — черт возьми!
Это чумный председатель
Заблудился с лошадьми!
Он безносой канителью
Правит, душу веселя,
Чтоб вертелась каруселью
Кисло-сладкая земля...
Так, в Нагорном Карабахе,
В хищном городе Шуше
Я изведал эти страхи,
Соприродные душе.
Сорок тысяч мертвых окон
Там видны со всех сторон
И труда бездушный кокон
На горах похоронен.
И бесстыдно розовеют
Обнаженные дома,
А над ними неба мреет
Темно-синяя чума.
12 июня 1931
...
Աստված լուսավորի բոլոր անմեղ զոհերի հոգիները։
Ամեն
