Հարցազրույց Ֆիդել Կաստրոյի հետ

Lragir.am-ը գրում է․

Ողջույն, Կոմանդանտե:

Ողջույն: 

 Գիտե՞ք, թե այժմ Ձեր անունն ամենից շատ ինչ առիթով են շոշափում լրատվամիջոցները: 

Այո: Ես տարեկան մի քանի անգամ մահանում եմ (ժպտում է): 

Փառք Աստծո, Դուք ողջ առողջ եք: 

Ողջ, բայց ոչ այդքան առողջ: Իմ տարիքում առողջ լինելը անառողջ բան է:

Կարծում եմ` մահը Ձեզանից երես է թեքել: 

Ոչ, նա ժամանակավորապես հաշտվել է իմ գոյության հետ: 

638             անգամ Ձեր դեմ մահափորձ են կատարել: Դուք գինեսի ռեկորդակիր եք: 

Այո: Ես 638 անգամ ավելի շատ եմ ապրել բոլոր մարդկանցից:

Այժմ Դուք վայելում եք վաստակած հանգի՞ստը: 

Ես որոշեցի իշխանությունը փոխանցել երիտասարդներին: 

Ռաուլ Կաստրոն Ձեզանից ընդամենը 5 տարով է փոքր: 

Բայց նա Ռաուլ Կաստրոն է: Հասկացա՞ք: 

Փորձում եմ:

Ոմանք, դեռ աղվամազերը չաճած` արդեն ծերունի են: 

Ոմանք էլ` սպիտակամորուս երիտասարդնե՞ր: 

Si: 

Իսկ ինչպե՞ս սկսվեց ամեն ինչ: 

Հեղափոխությու՞նը: 

Ոչ, կյանքը: Ձեր մանկությունը, պատանեկությունը: 

Ամեն ինչ շատ սովորական էր, ինչպես բոլոր երեխաների մանկությունը: 

Իսկապե՞ս: Կուբայում բոլո՞ր երեխաներն էին 14 տարեկանում Ֆրանկլին Ռուզվելտին նամակ գրում: 

Ոչ, քչերը անգլերեն գիտեին: 

Փաստորեն, մանկության տարիներին Դուք լավ եք տրամադրված եղել ԱՄՆ-ի նկատմամբ: 

 Անկեղծ ասած, այո: 

Դուք Ֆ. Ռուզվելտից խնդրել էիք 10 դոլարանոց թղթադրամ: 

Ես երբեք չէի տեսել 10 դոլլարանոցը: 

Նա պատասխանե՞ց նամակին: 

Այո, բայց 10 դոլարը չուղարկեց: 

Եթե իմանար, թե ով է իրեն գրել, վստահ եմ` կուղարկեր: 

Նույնիսկ ես չգիտեի, թե իրականում ով է գրում այդ նամակը: 

Եթե ուղարկեր, գուցե ամեն ինչ այլ կերպ դասավորվեր: 

Այո, ես 10 դոլարը կօգտագործեի հեղափոխության համար: 

Կոմանդանտե, այնտեղից, որտեղից ես եմ, մարդիկ Ձեզ շատ են սիրում: Երիտասարդները երբեմն փորձում են ընդօրինակել Ձեզ: 

Իսկ Դուք որտեղի՞ց եք: 

Հայաստանից: Մենք շատ հին ժողովուրդ ենք, 5000-ամյա պատմություն ունենք: 

Եվ կոնյակ: 

Այո, Դուք սիրու՞մ եք կոնյակ: 

Երբեմն, սիգարի հետ: 

Շատ հայտնի և խելացի մարդիկ են հայկական կոնյակ խմել: Օրինակ Չերչիլը, Ստալինը: Մենք հայերս էլ շատ ենք խմում: 

Բայց կոնյակից ավելի խելացի չես դառնա, նույնիսկ եթե պատրաստված լինի այն տակառում, որի մեջ Դիոգենեսն էր ապրում: 

Ի դեպ, Ստալինի մասին: Ասում են, Դուք երիտասարդ տարիներին մի առիթով ասել եք «Ես պատրաստ եմ լինել կոմունիստ, եթե դառնամ Ստալին»: 

Ստացվում է` ես հավասարապես համակրել եմ և Ռուզվելտին, և Ստալինին: 

Գուցե ոչ հավասարապես: Դուք դարձաք ոչ թե դեմոկրատ պրեզիդենտ, այլ բռնապետ կոմանդանտե: 

Ես բռնապետ չեմ, ժողովուրդն ինձ սիրում է: 

Ժողովուրդը սիրում էր նաև Ստալինին: Շատերն անկեղծորեն արտասվում էին, երբ նա մահացավ: 

Որովհետև նա ժողովրդի առաջնորդն էր: Դա է կարևորը: 

Իսկ կարևոր չէ՞, թե դեպի ուր է նա ժողովրդին առաջնորդում: 

Ժողովուրդը կարող է երբեմն չհասկանալ: Մովսեսը 40 տարի հրեաներին առաջնորդեց անապատում, բայց նրանք մի քանի անգամ դավաճանեցին: 

Դուք Ձեզ համեմատում եք Մովսեսի հե՞տ: 

Ոչ, ես 49 տարի եմ առաջնորդել կուբացիներին: 

Կարծում եմ, որ երիտասարդ լինեիք, կպայքարեիք ինքներդ Ձեր դեմ: 

Կզրկեի՞ ինձ իշխանությունից: Իսկ ինչու՞: 

Դուք պայքարեցիք Բատիստայի դիկտատուրայի դեմ, իսկ հետո ինքներդ դարձաք դիկտատոր: Ամեն ինչ շատ պարզ է: 

Ո՛չ, իմ իշխանությունն այլ բնույթ ունի: 

Փաթեթավորումը փոխելուց պարունակությունը չի փոխվում: 

Կարևորը հենց փաթեթավորումն է: 

Այդ ինչպե՞ս: 

Դեմոկրատիան, կոմունիզմը, միապետությունը: Սրանք կաղապարներ են, որոնց մեջ դրվում է բովանդակությունը, փաթեթներ, որոնց մեջ դրվում է պարունակությունը` այսինքն մարդը: Թե ԱՄՆ-ում և թե Կուբայում, մարդը նույնն է, տարբեր են միայն փաթեթները: 

Այսինքն, մա՞րդն է հարմարեցվում կաղապարին, այլ ոչ թե կաղապարը մարդուն: 

Այո:

Բայց այդպես ճիշտ չէ: 

Էական չէ ճիշտ է թե սխալ, էականը` հնարավոր է, թե ոչ: Մարդն ավելի ճկուն է, քան կաղապարը, ուստի կարող է հարմարվել նրան, իսկ կաղապարը չի կարող մարդուն հարմարվել: 

Իսկ կարևոր չէ՞, թե որքան երջանիկ կզգա մարդն իրեն այդ կաղապարում: 

Երջանիկ: Հասարակարգի խնդիրը մարդու երջանկության ապահովումը չէ, այլ անվտանգության և բարեկեցության: 

Իսկ մի՞թե բարեկեցիկ մարդն արդեն երջանիկ չէ: 

Ո՛չ: Դու կարող ես լինել դժբախտ` քո սեփական ինքնաթիռում: Հասարակարգերը չեն կառուցվում երջանկության համար: 

Բայց ԱՄՆ-ի Անկախության հռչակագրում խոսվում է մարդու երջանկության իրավունքի մասին: 

Ամերիկացիները ռոմանտիկ են: 

Զարմանալի է: 

Ի՞նչը: 

Իմ հարցազրույցների մեկում Վ. Պուտինը մոտավորապես ասաց նույն Ձեր միտքը` երջանկություն չկա, մարդու ստեղծման ժամանակ հաշվի չի առնվել, որ նա պետք է երջանիկ լինի: 

Ոչ, համաձայն չեմ: Մարդն անհատապես կարող է լինել երջանիկ, բայց հասարակությունը երջանիկ լինելու խնդիր չունի: Հասարակությունը պետք է լինի անվտանգ, ապահովված, համերաշխ: Նման հասարակության մեջ մարդը կարող է նաև գտնել իր անհատական երջանկությունը: Հասարակության խնդիրը ապահովությունն է, իսկ երջանկությունը յուրաքանչյուրի անհատական գործն է: 

Իսկ Դուք երջանի՞կ եք: 

Ժամանակ առ ժամանակ: 

Հատկապես ե՞րբ: 

Երբ տեսնում եմ, որ մարդիկ իմ երկրում երջանիկ են: 

Տեսնու՞մ եք` երջանկությունը լոկ անհատական գործ չէ: Դուք երջանկանում եք ուրիշների երջանկությամբ, նրանք էլ գուցե երջանկանում են, որորվհետև ապրում են Կուբայում` Ձեր կառուցած հասարակարգում: 

Ցանկանում եք համոզե՞լ ինձ: 

Դժվար է դիմանալ Ձեզ համոզելու գայթակղությանը: 

Այդ դեպքում` շարունակե՛ք: 

Դուք հավատու՞մ եք ճակատագրին: 

Այո: Ճակատագիրն էլ ինձ է հավատում: 

1953 թ. Ձեր առաջին հեղափոխության փորձը ձախողվեց, և դատապարտվեցիք 15 տարվա ազատագրման: Բայց 1955 թ, Բատիստայի համաներմամբ ազատ արձակվեցիք, իսկ մի քանի տարի անց հեղափոխության արդյունքում իշխանությունից զրկեցիք հենց Բատիստային: Սա ճակատագի՞ր էր: 

Ոչ: Ճակատագրի բերումով մեր ուղիները խաչվեցին, իսկ մնացածը յուրաքանչյուրիս գործունեության արդյունքն էր: Ճակատագիրը նման է գնացքի` այն քեզ միայն հասցնում է ինչ-որ կայարան, իսկ թե ուր կգնաս կայարանից դուրս` ինքդ ես որոշում:

Իսկ ես կարծում էի` ճակատագիրը պաղպաղակի պես է` քանի ձեռքդ է, հասցրու կեր, իսկ թե չհասցրեցիր` կհալվի կթափվի, կկեղտոտի քեզ: 

Դու ավելի երիտասարդ ես (ծիծաղում է): 

Ի՞նչ եք կարծում` հեղափոխությունը հասա՞վ իր նպատակին: Դուք ճի՞շտ ճանապարհով տարաք Կուբան: 

Այո: Մենք կառուցեցինք երկիր, որը մոտ էր մեր ժողովրդի ցանկություններին և պատկերացումներին: 

Կամ գուցե Ձեր ցանկություննե՞րը պարտադրեցիք ժողովրդին: 

Այսպես, թե այնպես, բոլորս անընդհատ ինչ որ բան ենք պարտադրում աշխարհին` մեկն իր գաղափարներն է պարտադրում, մյուսն իր ցանկությունները, մեկն իր խելքը, մյուսն իր հիմարությունը, ամերիկացիներն աշխարհին պարտադրում են իրենց դեմոկրատիան, դուք աշխարհին պարտադրում եք ձեր 5000-ամյա պատմությունը: Բայց պարտադրելուց առավել կարևոր է` աշխարհը կպարտավորվի, թե՞ ոչ: 

Ստացվում է` գլխավորը լավ պարտադրել իմանա՞լն է: 

Գլխավորն իմանալն է այն, թե ինչ ես ցանկանում փաթաթել աշխարհի վզին: Իսկ փաթաթածդ կդառնա գեղեցիկ վզնոց, թե կախաղանի պարան` ժամանակը ցույց կտա: 

Ձեզանից կարելի՞ է ընդօրինակել, թե ինչպես փաթաթել… 

Ոչ: Պետք չէ ոչ ոքի ընդօրինակել: 

Ինչու՞: 

Դու կարող ես ընդօրինակել մարդու առանձին գործողությունները, բայց ոչ կյանքը: Այդ գործողություններն իմաստավորված են միայն նրա կյանքի համատեքստում: 

Այսի՞նքն: 

Այսինքն, թեկուզ տաս անգամ անցիր Ռուբիկոնը, միևնույն է` Հուլիոս Կեսար չես դառնա: 

Կամ, թեկուզ ողջ կյանքդ մորուք պահիր, միևնույն է` Ֆիդել Կաստրո չես դառնա: