Ի՞նչ կոնկրետ համակարգային փոփոխություն պետք է իրականացվի Հայաստանում, կամ որտե՞ղ է թաղված շան գլուխը

Hetq.am-ը գրում է.

Վաղուցվանից բոլորը խոսում են համակարգային փոփոխությունների մասին, բայց ոչ ոք այդպես էլ չհիմնավորեց, թե խոսքը կոնկրետ ի՞նչ փոփոխությունների մասին է: Համակարգային փոփոխությունների մասին խոսացողները որպես լուծում առաջարկում են անձերի փոփոխություն կամ «քաղաքական դաշտի» սերնդափոխություն, սակայն անձերի փոփոխությունը չի կարող բերել համակարգափոխության, դա կարծես թե ակնհայտ է: Առավել ևս, նոր անձերը, որպես կանոն, ավագ սերնդի ավելի «կատարելագործված» տեսակներն են:

Ոմանք հիմնական խնդիրը տեսնում են Նախագահի լայն լիազորությունների մեջ, սակայն երբ հանրապետականներն առաջարկեցին անցնել խորհրդարանական կառավարման ձևին, քննադատությունն էլ ավելի ուժգնացավ: Այսինքն, դա չէ խնդիրը: Իմ կարծիքով՝ խորհրդարանական կառավարման ձևին անցնելու դեպքում վիճակը էլ ավելի անհույս կդառնա, և այդ «համակարգը» էլ ավելի մեծ դեգրադացիայի կենթարկվի:

Կան ավելի կորդինալ առաջարկություններ` ստեղծել նոր` «չորրորդ հանրապետություն», սակայն դա էլ ընդամենը խոսք է, առանց հստակ նշելու, թե ո՞րն է գործող կառավարման համակարգի հիմնական թերությունը և կոնկրետ ինչն է պետք առաջին հերթին փոխել:

Այժմ փորձեմ հիմնավորեմ, թե խոսքն ինչպիսի՞ համակարգային փոփոխությունների մասին կարող է գնալ. ո՞րն է Հայաստանի կառավարան համակարգի հիմնական խնդիրը:

Իմ տեսակետից՝ Հայաստանի հիմնական պրոբլեմը կուսակցություններն են, որոնք այդպես էլ չդարձան հանրային և սոցիալական կառույցներ, այլ մնացին որպես բիզնես նպատակներ հետապնդող հաստատություններ, հանրության, անգամ կուսակցական զանգվածի հետ որևէ հետադարձ կապի բացակայությամբ:

Կուսակցությունները կամ մեկ անձի սեփականությունն են, կամ էլ սահմանափակ անձանց պատկանող փակ բաժնետիրական ընկերություններ են, որոնց նպատակը գործող իշխանության հետ լծակների և բիզնես արտոնությունների շուրջ պարբերաբար ընթացող առևտուրն է: Դրա համար երբեմն անհրաժեշտ է լինում ժողորդին ոտքի հանել և որքան շատ մարդ մասնակցի նրանց ակցիաների, այնքան ավելի մեծ պահանջներ կարելի է ներկայացնել գործող իշխանություններին: Հանրային ընդվզման առաջնորդելու ունակությունը բարձրացնում է կուսակցությունների փայատերերի ակցիաները ապագա առևտրի ժամանակ:

Կուսակցությունները փակ համակարգեր են, որտեղ որոշումներն ընդունվում են նեղ շրջանակների կողմից և որոնք հաշվետու չեն ոչ ոքի առջև: Ցանկացած զարգացման` հեղափոխության, հեղաշրջման կամ անգամ իրոք արդար և ազատ ընտրությունների դեպքում, իշխնության է գալու գործող կուսակցություններից որևէ մեկը և ամեն ինչ նորից սկսվելու է կրկնվել վերջին քսանհինգ տարիներից հայտնի սցենարով և մեթոդոլոգիայով: Ցանկացած ընդվզում (անկախ արդյունքից) դատապարտված է անհաջողության:

Փորձենք կուսակցությունների գոծունեության տրմաբանությունը հասկանալ ներկայիս գործընթացները քննարկելով:

Ի՞նչու պետք է Դաշնակցությունը մնա «ոչ իշխանական քառյակում», այլ ոչ թե պայմանավորվածություններ ձեռք բերի գործող իշխանությունների հետ: Այս հարցին որևէ տրամաբանված պատասխան չունեն Դաշնակցության փայատերերը, որոնց շարքերում կան նաև դիվանագիտական կորպուսում գործող Նախագահի քաղաքականության ներկայացնողները: Դաշնակցությունը Քառյակում մնալու դեպքում պետք է մասնակցի կամ հեղափոխությանը, կամ հեղաշրջմանը և հաջողության դեպքում ստանա 2-3 նախարարական պորտֆել` համապատասխան ակսեսուարներով, կամ իշխանության հանդեպ ճնշման ուժեղման դեպքում Քառյակի կազմում գնա պայմանավորվածությունների գործող իշխանությունների հետ: Պարզ է, որ այդ բանակացությունների ժամանակ հիմնական ջութակը Դաշնակցությունը չի լինելու: Մյուս տարբերակը՝ սեպարատ պայմանավորվածությունների մեջ պետք է մտնի իշխանության հետ և Քառյակը տրոհելու համար որպես պարգևավճար ստանա անհամեմատ ավելի շատ, քան հաջողության դեպքում Քառյակի կազմում կարող էր ստանալ, այն էլ առանց որևէ ռիսկերի: Շատ պարզ տրամաբանություն է: Ցանկացած ողջախոհ գործարար հենց այդպես կգործեր: Հենց այդպես են վարվել համարյա բոլոր կուսակցությունները մեր նորագույն պատմության ժամանակաշրջանում:

Շարունակությունն՝ այստեղ