Պլացեբո. դեղահա՞բ, թե ներշնչում
21:39 , 28 օգոստոս, 2012
«Պլացեբո» լատիներեն նշանակում է «ես դուր եմ գալիս»: Բժշկության մեջ այդպես են անվանում այն միջոցները, որոնք օժտված չեն բուժիչ էական հատկությամբ, սակայն բժիշկները դրանք ներկայացնում են ու հիվանդին նշանակում որպես արդյունավետ դեղա կամ բուժամիջոցներ: Ինչի՞ համար է պետք պլացեբոն: Պարզվում է` այն կիրառման բազմաթիվ տարբերակներ ունի: Այդ մասին առավելագույն տեղեկություն կարող են հաղորդել ամերիկացի գիտնականները, ովքեր երկար տարիներ ուսումնասիրել են պլացեբոյի ներգործությունը: «Պլացեբո» երևույթը կիրառման մեջ է դրվել 1894 թ.: Այդպես էին կոչվում այն «կեղծ» դեղահաբերը, որոնք բժիշկները նշանակում էին իրենց հիվանդ երևակայող կասկածամիտներին: Որպես կանոն՝ դեղահաբը չեզոք բաղադրիչներից էր կազմված, որոնք օրգանիզմին ոչ օգուտ էին տալիս, ոչ վնաս: Դրանք հիմնականում բաղկացած էին շաքարից, կավիճից, կալցիումի գլյուկոնատից...Որքան տարօրինակ է` շատ «հիվանդների» ինքնազգացողությունը «դեղահաբերն» ընդունելուց հետո իսկապես լավանում էր: Իսկ Երկրորդ աշխարհամարտի ժամանակ, երբ հիվանդանոցներում ցավազրկողների և թմրամիջոցների պակաս կար, դրանց փոխարեն սկսեցին ֆիզիոլոգիական լուծույթներ` «պլացեբո» օգտագործել: Եվ հաճախ դրանք ցավազրկող ազդեցություն էին ունենում: 1946 թ. Կորնելի համալսարանում առաջին գիտաժողովն անցկացվեց, որտեղ քննարկվեցին հիվանդների օրգանիզմի վրա պլացեբոյի ազդեցության հարցերը: Իսկ 1955 թ. բոստոնցի բժիշկ-անեսթեզիոլոգ Հենրի Բիչերը բժշկական հանդեսում հրապարակեց կլինիկական 15 փորձաքննության արդյունքները, որոնց համաձայն իրական հիվանդություններով տառապող մարդկանց գրեթե մեկ երրորդի առողջական վիճակը պլացեբո ընդունելուց հետո լավացել էր: Բիչերը գրել է, որ պլացեբոն կարող է «ֆիզիոլոգիական զգալի փոփոխություններ առաջացնել», որոնք կարող են ավելի արտահայտված լինել, քան դեղերի ուժեղ ներգործությունից հետո»:Իսկ նույն՝ Կորնելի համալսարանի գիտնական Հարի Գոլդը եկել է այն եզրակացության, որ պլացեբոն թերապևտիկ հզոր ազդեցությամբ է օժտված ստենոկարդիայի ժամանակ, ինչպես նաև օրգանիզմում այնպիսի ազդակներ է առաջացնում, որոնք համազոր են ոգելիցի կամ կոֆեինի ազդեցությանը:
Աստիճանաբար պարզվեց, որ հիվանդի առողջության վրա կարող են ազդել ոչ միայն «կեղծ» դեղահաբերը կամ ներարկումները, այլև բժշկական տարբեր աչքակապությունները: Այսպես. եթե հիվանդին ասում էին, թե նրան վիրահատել են (մինչդեռ մարմնին միայն կտրվածք են արել, այնուհետև կարել, օրինակ՝ անհույս ուռուցքի դեպքում), ապա հաճախ նրա ինքնազգացողությունն իրոք լավանում էր: Իսկ ոմանց վիճակը լավանում էր անգամ ջերմաստիճանը կամ արյան ճնշումը չափելուց հետո: Հետազոտողները նաև հայտնաբերել են, որ պլացեբոն տարբեր ազդեցություններ է ունենում տարբեր հիվանդությունների դեպքում: Այն առավել արդյունավետ է հոգեկան, հոգեսոամատիկ և նյարդային (նևրոզներ, ընկճախտ, անքնություն, ասթմա, էկզեմա, մաշկային հիվանդություններ) հիվանդություների դեպքում: Ինչ-որ չափով արդյունավետ է նաև ռևմատիզմի, մարսողական համակարգի և միզապարկի խանգարումների, շաքարախտի ժամանակ:
Աստիճանաբար պարզվեց, որ հիվանդի առողջության վրա կարող են ազդել ոչ միայն «կեղծ» դեղահաբերը կամ ներարկումները, այլև բժշկական տարբեր աչքակապությունները: Այսպես. եթե հիվանդին ասում էին, թե նրան վիրահատել են (մինչդեռ մարմնին միայն կտրվածք են արել, այնուհետև կարել, օրինակ՝ անհույս ուռուցքի դեպքում), ապա հաճախ նրա ինքնազգացողությունն իրոք լավանում էր: Իսկ ոմանց վիճակը լավանում էր անգամ ջերմաստիճանը կամ արյան ճնշումը չափելուց հետո: Հետազոտողները նաև հայտնաբերել են, որ պլացեբոն տարբեր ազդեցություններ է ունենում տարբեր հիվանդությունների դեպքում: Այն առավել արդյունավետ է հոգեկան, հոգեսոամատիկ և նյարդային (նևրոզներ, ընկճախտ, անքնություն, ասթմա, էկզեմա, մաշկային հիվանդություններ) հիվանդություների դեպքում: Ինչ-որ չափով արդյունավետ է նաև ռևմատիզմի, մարսողական համակարգի և միզապարկի խանգարումների, շաքարախտի ժամանակ:
Պլացեբոն երբեմն օգնում նյարդային և անոթային ցավերի` օրինակ միգրենի դեպքում: Ի դեպ գլխացավն անցկացնում են ոչ միայն դեղահաբերը, այլև «կեղծ» ներարկումները, երբ ձևացնում են, թե հիվանդին ներարկել են: Իսկ արտաքին ծանր վնասվածքների և վարակների դեպքում պլացեբոն այնքան էլ արդյունավետ չէ:
Սակայն պլացեբոյի ազդեցությունն ուսումնասիրող ամենահեղափոխական փորձարկումները վերջերս են անցկացվել` Միչիգանի համալսարանի բժիշկների նախաձեռնությամբ: Բժիշկների խումբը ղեկավարում էր Յոն Կար Զուբիետը: 14 կամավորների ծնոտի շրջանում աղային լուծույթ են ներարկել: Դա բավական ցավոտ ներարկում է և որոշ դեպքերում փորձակվողներին ասում էին, որ նրանց միաժամանակ ցավազրկող են ներարկում: Թեև այդպես չէր, սակայն հատուկ
սարքավորումը վայրկենապես գրանցում էր փորձարկվողների ուղեղներում տեղի ունեցած փոփոխությունները` նեյրոններն սկսում էին էնդորֆիններ արտադրել, որոնք արգելափակում էին ցավի ռեցեպտորները:
«Մեր հետազոտությունը ևս մեկ լուրջ հարված է այն գաղափարին, թե պլացեբոյի ազդեցությունը միայն հոգեբանական է, ասում է Յոն Կար Զուբիետան: Մարմնի և ուղեղի կապն ակնհայտ է»:
«Մեր հետազոտությունը ևս մեկ լուրջ հարված է այն գաղափարին, թե պլացեբոյի ազդեցությունը միայն հոգեբանական է, ասում է Յոն Կար Զուբիետան: Մարմնի և ուղեղի կապն ակնհայտ է»: