Ինչպես ծնվեց «Անլռելի զանգակատուն» պոեմը

«Իմ գիտակցական ամբողջ կյանքում ես տառապել եմ, եթե կարելի է ասել Կոմիտասասիրությունից, գրել Կոմիտասի մասին հավասարազոր է գրել հայ ժողովրդի վերջին 100 տարվա պատմությունը, ժողովրդի կյանքով ու երազանքներով, կենցաղով ու գոյամարտով, երգ ու լացով, եվրոպական դիվանագիտությամբ ու թուրքական բարբարոսությամբ, ազգագրությամբ ու ազգագիտությամբ, անցյալով ու ապագայով» :
«Իմ ողջ կյանքում,-խոտովանել է Սևակը,- ես մտքիս մեջ գրել եմ Զնագակատունը, գրել եմ զանազան ձևերով, իբրև վեպ, իբրև վիպակ, իբրև ուսումնասիրություն, իբրև հոդվածների շարք, իբրև ողբերգություն, կամ դրամա, ես գիտեի, որ դա մի օր պիտի գրվի :
«Զանգակատուն» պոեմը գրվեց միանգամից, զարմանալի հեշտությամբ ու արագությամբ:
Իսկ դա կատարվեց Մոսկվայում, մի սարսափելի սառնամանիքային օր: Նոր էի վերջացրել «Մարդը ափի մեջ» ժողովածուն և հարյուրավոր ծխախոտներ ծխելուց հետո դուրս էի եկել սառնամանիքի մեջ մի բաժակ գարեջուր խմելու:
« Եվ աղմկոտ, կեղտոտ, ցուրտ ծխաշատ գարեջրատանը, հեռավոր Մոսկվայում հանկարծ ռադիոյից հնչեց կոմիտասյան երգը: Ինձ համար ամեն ինչ պարզվեց մի վայրկյանում, պարզվեց նախ վերնագիրը՝ «Կոմիտասյան համանվագ», հետո՝ «Հայոց երգարան», հետո՝ «Զարմանալի Զանգակատուն», հետո՝ «Անլռելի Զանգակատուն», ապա նաև կառուցվածքը, ըստ կոմիտասյան երգերի, այսինքն շարադրել Կոմիտասի ողջ կյանքը ըստ նրա համապատասխան երգերի, եթե որբ է` «Անտունի», եթե պանդուխտ է` «Կռունկ», եթե սիրո մասին է` «Սոնա յար»: Եվ քանի որ գործը մտահղացված էր իբրև համանվագ՝ սիմֆոնիա, կամ իր եկեղեցական կարգը նկատի ունենալով՝ իբրև օրատորիա, ուրեմն պիտի ունենար իր հանդիսավոր սկիզբը: Անդ պատճառով էլ գարեջրատանից տուն հասնելով նույն օրը գրեցի պոեմի այն մասերը, որոնք հետո պոեմի կառուցվածքի թելադրանքով սկզբից տեղափոխվեցին վերջ»:
Դու վարդապետ:
Դու ամենայն Հայոց Երգի Վեհափառն ես....