«Բոլոր մարդիկ իրար հավասար են» դրույթը վտանգավոր դրույթ է

«Բոլոր մարդիկ հավասար են» դրույթը նույնիսկ զուտ դեկլարատիվ մակարդակում արդեն իսկ վտանգավոր է, կամ «Չկա երկու մարդ, որոնցից մեկն իր մեջ մյուսի նկատմամբ գոնե մի առավելություն կամ առնվազն տարբերություն չկարողանա նշել»:

Մարդկանց հավասարությունը հայտարարող և փաստարկող դատողությունների հետ պետք է շատ զգույշ լինել, որովհետև դրանցում է թաքնված ժամանակակից քաղաքակրթության ողբերգություններից մեկը՝ համատարած ծուլությունը, հաճույքապաշտությունը, տգիտությունը, վերլուծության և ինքնավերլուծության անկարողությունը, անպատասխանատվությունը, ոչ թե «այդպես է պետք», այլ «այդպես եմ ուզում» սկզբունքով առաջնորդվելը և այլն: Ասեցի՝ մեկը, բայց թվարկեցի մի քանիսը, մի քանիսի մասին էլ հիմա կխոսեմ:

Եվ այսպես, մարդկանց հավասարությունն իրականում արդարացված է միմիայն իրավական տեսակետից: Բայց նույնիսկ այս դեպքում մարդիկ ոչ թե իրար են հավասար, այլ հավասար են օրենքի առաջ, այսինքն, իրենցից դուրս կամ վեր գտնվող մի սկզբունքի առաջ: Դա նույնն է, որ ասենք, թե մարդիկ հավասար են Աստծո առաջ, այն տարբերությամբ, որ օրենքի դեպքում այդ հավասարությունը հաստատող ատյանը դառնում է Պետությունը: Ուրեմն, մարդիկ հավասար են միայն օրենքի առաջ, ոչ թե իրավունքների տեսանկյունից:

Սրանք տարբեր բաներ են, և տարբերությունը շատ փոքր է, բայց շատ, շատ էական (ասում են, չէ՞, որ Սատանան թաքնվում է մանրուքներում. սա հենց այդ դեպքերից է): Մարդիկ, եթե հավասար են, ապա հավասար են ոչ թե իրար, այլ հավասար են՝ ինչ-որ մի երրորդ, իրենցից դուրս գտնվող երևույթի առաջ: Իսկ մեկը մյուսին մարդիկ հավասար չեն: Ո՛չ ծնվում են հավասար, ո՛չ էլ՝ դառնում: Իսկ մտածել, թե մարդիկ իրար հավասար են՝ վտանգավոր է, և ասեմ, թե ինչու:

Ի՞նչն է ընկած մարդու գործունեության հիմքում՝ պահանջմունքները: Այդ պահանջմունքները լինում են նյութական և հոգևոր, իսկ ավելի կոնկրետ՝ կենսաբանական և սոցիալական: Կենսաբանական պահանջմունքներ են ուտելը, քնելը, սեռական հարաբերությունը, հանգստանալը և այլն: Սոցիալական պահանջմունքներ են կրթվելը, զարգանալը, ավելիին ձգտելը, շփումը, կոմունիկացիան առհասարակ և այլն (սրանք շատ են՝ արդարության պահանջմունք, պաշտպանվածության, ինքնահաստատման...): Մեկ նախադասությամբ սոցիալական պահանջմունքներն արտահայտվում են հետևյալ ձևով՝ պահանջմունքներ ինձ համար (օր.՝ ինքնադրսևորում, ինքնահաստատում), պահանջմունքների ուրիշների համար (օր.՝ ալտրուիզմ) և պահանջմունքներ ուրիշների հետ (օր.՝ պաշտպանվածություն, արդարություն):

Բայց այս սոցիալական պահանջմունքները կենսաբանական պահանջմունքների չափ պարտադիր և անխուսափելի չեն. դուք չեք կարող չուտել, բայց կարող եք չկրթվել, դուք չեք կարող որոշել չքնել, բայց կարող եք որոշել հանուն արդարության չպայքարել, ձեր ծարավը պահանջում է այն հագեցնել անմիջապես, և դուք դա անում եք անմիջապես, բայց սոցիալական պահանջմունքը ձեզանից չի պահանջում գործել հենց հիմա, անմիջապես: Այլ կերպ ասած՝ ոչ ոք չի ասում «հիմա ծարավ եմ, բայց վաղը ջուր կխմեմ», բայց բոլորն ասում են «հիմա չգիտեմ, բայց հետո կսովորեմ, հիմա իմ կարիքն ունեն, բայց վաղը կօգնեմ», և այսպես շարունակ:

Ի՞նչ կապ ունի այս ամենը մարդկանց հավասարության սկզբունքի հետ: Մարդկանց սոցիալական պահանջմունքների իրացման համար ամենամեծ մոտիվացիան (դրդապատճառը) ինչ-որ բանի հաղթահարումն է՝ աղքատության, տգիտության, անկարողության, վախի, վատ սովորության, ինքնարտահայտմանն ու ինքնահաստատմանը խանգարող հանգամանքների և այլն: Ինչ-որ բան հաղթահարելու համար մարդ պետք է տեսնի կամ գոնե իր գիտակցության մեջ ունենա այդ երկու վիճակների (չհաղթահարվածի և հաղթահարվածի) ՏԱՐԲԵՐՈւԹՅՈւՆԸ: Իսկ այդ տարբերության կրողը, այսինքն՝ մարմնավորողը, մարդն է, մի ուրիշ մարդ: Այսինքն՝ մարդուն իր սոցիալական պահանջմունքները բավարարելու գործում ամենամեծ մոտիվացիան տալիս են մարդկանց միջև տարբերությունները, ոչ թե հավասարությունը: Եթե հավասար են գրագետն ու տգետը, ապա ինչո՞ւ պետք է տգետը ձգտի դառնալ գրագետ: Եթե նրանք հավասար են, ապա նույնն է նրանց նկատմամբ հանրության վերաբերմունքը, այդ վերաբերմունքում չկա տարբերություն (երկուսն էլ մասնակցում են ընտրություններին, երկուսն էլ ունեն մի բան ասելու իրավունք), ուրեմն՝ մեռավ տգիտությունը հաղթահարելու մոտիվացիան: Ինչո՞ւ ձգտել դառնալ գրագետ, եթե գրագետի նկատմամբ վերաբերմունքն ուրիշ չէ: Ճիշտ է, պետք չէ:

Այստեղ ևս մի Սատանա (մանրուք) է թաքնված. ինչպես արդեն գիտեք, կենսաբանական պահանջմունքները, այսպես ասած, պահանջում են, որ դուք դրանք իրացնեք՝ ուտեք, խմեք, քնեք և այլն: Սոցիալական պահանջմունքներն իրացվում են ոչ թե բնազդաբար, այլ գիտակցաբար: Բայց ինչպե՞ս անել, որ մարդիկ չկրթվեն, չաշխատեն, չհաղթահարեն իրենց թուլությունները, չմտածեն իրենց գլխուղեղի աղբից ազատվելու մասին և դրանով իսկ դառնան ոչխարների հոտի պես կառավարե-ի: Ինչպե՞ս հասնել դրան: Պետք է ասել, որ «մարդի՛կ, դուք հավասար եք, դուք բոլորդ իրար հավասար եք, և ունենք նույն իրավունքները»: «Դու չես ուզում սովորել, բայց դու էլ ես, սովորողների պես, ավարտելու և ստանալու դիպլոմ, քանի որ դուք հավասար եք», «դու ունես 3 երեխա, իսկ հարևանդ՝ 1, ուրեմն դու պետք է երեք անգամ շատ աշխատես, բայց դու էլ ունես հանգստանալու իրավունք, ինչպես հարևանդ. չէ՞ որ դուք հավասար եք, եղբայր, մի տանջվիր, հանգստացիր», «դու ավտոբուսով աշխատանքից գնում ես տուն, և կողքդ մի կին է կանգնած, քո չափ հոգնած և մթերքով բեռնված, և դու ուզում ես նրան զիջե՞լ քո տեղը՝ մի րոպե, դու էլ ես աշխատանքից վերադառնում, նա էլ, նա հոգնած է, բայց դու էլ ես հոգնած, այնպես որ դուք հավասար եք, մի զիջիր, հանգիստ նստիր, դու ավելի շուտ ես նստել»...  գրագետ, հարուստ, տղամարդ, ինքնահաստատված մարդ երևալը սոցիալական պահանջ է, որի իրացումը ժամանակակից հասարակություններում հետևողականորեն զսպվում է, քանի որ շատ բան հասկացող ու ըստ դրա ապրող մարդիկ եթե շատանան, հասարակությունները կդառնան անվերահսկելի, մարդկանց էլ չես կարող ավտոբուսներով տանել ընտրության և ասել՝ ում ընտրեն, մարդկանց էլ չես կարող կերակրել խոստումներով. եթե մարդիկ սկսեն գործել «հիմա է պետք՝ հիմա եմ անում» սկզբունքով, քո «հետո կանեմ»-ը էլ բանի տեղ չեն դնի:

Ամփոփեմ ասածս. մենք մտածում ենք, թե մենք հավասար ենք, բայց այդպես մտածելը սխալ է, քանի որ մենք հավասար ո՛չ ծնվում ենք, ո՛չ դառնում ենք: Նույնիսկ եթե ընդունենք, որ մարդիկ ծնվում են հավասար, ապա միանշանակ պետք է հետևողականորեն շարունակենք պնդել, որ չե՛ն մնում հավասար. դառնում են անհավասար և մնու՛մ են անհավասար մինչև կյանքի վերջ: «Բոլոր մարդիկ իրար հավասար են» դրույթը գաղափարական մոլորություն է և խաբկանք, քանի որ գործնականում դրա տակ թաքնված է մարդկանց ստանդարտացումը՝ տարբերությունների վերացումը, որն, իր հերթին, անհրաժեշտ է հասարակություններն առավել կառավարելի դարձնելու համար: