168.am-ը գրում է․
Անցած տարվա դեկտեմբերի 31-ից 6 ամսով դադարեցվեց թուրքական ապրանքների ներմուծումը Հայաստան։ Դադարեցվեց ներմուծումը, սակայն դրանով ներքին շուկայում թուրքական ապրանքների իրացման շրջանը չավարտվեց։ Առնվազն առաջիկա ամիսներին հայկական շուկայում թուրքական ապրանքների պակաս չի լինելու։
Այն բանից հետո, երբ հայտարարվեց էմբարգո կիրառելու մասին, ոլորտում գործող տնտեսվարողները մի պահ դադար վերցրեցին։ Սպառողները սկսեցին բոյկոտել թուրքական ապրանքների սպառումը։ Բայց ինչպես սովորաբար լինում է նման իրավիճակներում, դա կարճ տևեց։ Թուրքական ապրանքները բոյկոտելու մասին հիմա արդեն քչերն են հիշում։ Դրանք առաջվա նման շարունակում են պահանջարկ ունենալ։ Ու այդ պահանջարկն էր պատճառը, որ շատերը շտապեցին համալրել իրենց պահեստները՝ մինչև ներմուծման արգելանքը կմտներ ուժի մեջ։
Չնայած թուրքական ապրանքների ներմուծումն այլևս արգելված է՝ այսօր Հայաստանում դեռևս բավական մեծ քանակությամբ թուրքական ապրանքներ կան, որոնք սպասում են իրացման։ Այս ընթացքում մարդիկ այնքան ապրանք են ներկրել, որ կարող են առնվազն մինչև արգելանքի ավարտը լիուլի բավարարել պահանջարկը։
Այլ հարց է, թե ինչ կլինի հետո։
Հետոյի հարցն առայժմ անորոշ է։ Մինչ մի կողմից՝ արգելանք ենք սահմանել թուրքական ապրանքների ներմուծման նկատմամբ, մյուս կողմից՝ իշխանությունները խոսում են Թուրքիայի հետ տնտեսական կապեր հաստատելու և առևտուր անելու մասին։
Դժվար է պատկերացնել, որ էմբարգոյի կիրառման պայմաններում կարելի է այդպիսի մտադրություններ ունենալ։ Դա նշանակում է, որ շուտ թե ուշ էմբարգոն պիտի վերանա։
Եթե նույնիսկ չվերանա, դեռ հարց է, թե էմբարգոյի պայմաններում ինչքանո՞վ կհաջողվի մեր շուկան պաշտպանել թուրքական ապրանքների ներմուծումից։ Արդյոք հնարավո՞ր չէ թուրքական ապրանքներ ներմուծել այլ երկրների միջոցով։
Այս հարցերի պատասխանն առայժմ այնքան էլ միանշանակ չէ։ Ժամանակը ցույց կտա, թե դա որքանով կհաջողվի։
Մինչ այդ, առայժմ ներքին շուկայում թուրքական ապրանքների պակաս չի լինի՝ չնայած արդեն խոսվում է դրանք իրանական ապրանքներով փոխարինելու մասին։ Օրերս Իրանի առևտրի աջակցման կազմակերպության պաշտոնական ներկայացուցիչը հայտարարել էր, որ արգելափակումից հետո Հայաստանը նախատեսել է 2250 անուն թուրքական ապրանքների ներմուծումը փոխարինել իրանական ապրանքներով, հետագայում իրանական հումքով փոխարինել նաև թուրքական հումքը։ Ինչպես հայտնի է, այս փուլում արգելանք է դրված միայն թուրքական պատրաստի ապրանքների ներմուծման վրա, հումքի ներմուծումն արտոնված է։ Իրանցի պաշտոնյայի խոսքով, դա լավ հնարավորություն է իրանական արտադրողների համար՝ հայկական շուկայում իրենց մասնակցությունն ավելացնելու համար։
Իհարկե, այդ մասին առայժմ վաղ է խոսել, որովհետև շատ բան կախված կլինի նրանից, թե ինչ զարգացումներ են սպասվում առաջիկայում Թուրքիայի հետ Հայաստանի հարաբերություններում։ Եթե պիտի տեղի ունենա առևտրային հարաբերությունների վերականգնում, ապա էմբարգոյի շարունակման մասին դժվար թե խոսք կարող է լինել։
Այս առումով շատ բան դեռ անորոշ է ու դա լուրջ խնդիրների առաջ է կանգնեցնում տնտեսական ոլորտի մասնակիցներին։ Շատերը, բնականաբար, չեն կողմնորոշվում, թե ինչպես կառուցեն իրենց հետագա հարաբերությունները՝ ներմուծման նոր շուկանե՞ր ման գան, թե՞ սպասեն հետագա հարաբերությունների որոշակիացմանը։
Իշխանություններն առայժմ ոչինչ չեն ասում այն մասին, թե ինչքան են մտադիր պահպանել էմբարգոն թուրքական ապրանքների նկատմամբ։ Եթե դա պետք է ավարտվի 6 ամսով, ապա ոչինչ էլ չի տա։ Ընդհակառակը՝ դրա հետևանքով մեր տնտեսությունը նաև որոշակի վնասներ կարող է կրել։ Հայտնի է, որ թուրքական ապրանքների մեջ կան նաև այնպիսիք, որոնք արտադրվում են տեղում։ Թուրքական ներմուծման արգելումը հնարավորություն է տալիս, որպեսզի տեղական արտադրողներն ավելացնեն իրենց արտադրության ծավալները։ Բայց դրա համար հարկավոր են ներդրումներ։
Հիմա մարդիկ չգիտեն՝ կատարե՞ն այդ ներդրումները, թե՞ ոչ։ Իսկ եթե վաղը կրկին վերադառնանք թուրքական շուկա և սկսենք այնտեղից ներմուծումներ իրականացնել, ի՞նչ իրավիճակում կարող է հայտնվել թուրքական ապրանքները տեղական արտադրանքով փոխարինած բիզնեսը։
Կարող են լինել նաև այնպիսիք, ովքեր մտածում են տեղում նման ապանքների նոր արտադրություն կազմակերպելու մասին, բայց կրկին նույն անորոշության առաջ են կանգնած։
Սրանք հարցեր են, որոնց պատասխաները պետք է տան իշխանությունները։ Բայց իշխանությունները տեղից չեն շարժվում։ Հայտարարել են թուրքական ապրանքների ներմուծումը 6 ամսով արգելելու մասին ու իրենց անելիքը համարել ավարտված։ Այդպես էլ այդ հայտարարությունից հետո ոչինչ չարեցին թուրքական ապրանքների մի մասը գոնե տեղականով փոխարինելու, տեղում արտադրելու համար։ Չկա ոչ մի ծրագիր, պետական ոչ մի աջակցություն տեղական արտադրողին։
Այն պայմաններում, երբ ամենուրեք անհասկանալի ու քաոսային իրավիճակ է, անիմաստ է հույսը միայն գործարարության վրա դնելը։ Թուրքական ապրանքները լավագույն դեպքում կփոխարինվեն այլ երկրներից ներմուծմամբ, ինչը մեր տնտեսությանն այդպես էլ ոչինչ չի չտա։ Մի բան էլ լրացուցիչ ֆինանսական բեռ կավելանա տնտեսության վրա՝ հաշվի առնելով այն հանգամանքը, որ թուրքական ապրանքներն անհամեմատ ավելի էժան են, քան այլ երկրներինը։ Թերևս, դա էր պատճառը, որ վերջին տարիներին դրանք բավական լայն տարածում են գտել հայկական շուկայում։ Այդ երկրից ներմուծումը հասնում էր տարեկան 250-280 մլն դոլարի։
Այնինչ, եթե նոր իրողությունների պայմաններում դրա նույնիսկ կեսն էլ արտադրվեր Հայաստանում, ապա մեծ ներդրում կարող էր լինել մեր տնտեսության համար։
Բայց ունենք այն, ինչ ունենք։ Թուրքական ապրանքների ներմուծման արգելանքի հետ կապված անորոշությունները թույլ չեն տալիս մտածելու տեղում դրանց արտադրությունը կազմակերպելու հնարավորություններ ստեղծելու մասին։ Այդպես կլինի այնքան ժամանակ, քանի դեռ գործող իշխանություններն իրենք էլ չգիտեն իրենց անելիքները։
