168.am-ը գրում է․
«Երգը մեր պատմությունն է: Հիշողություն է երգը: Երգը օգնում է մեզ թե ուրախության, թե տխրության ժամին: Երգը փայլատակում է, երգը պայքարում մեզ տալիս է առյուծի սիրտ, իսկ աշխատանքում՝ լուսավոր միտք… Ահա թե ինչ է երգը: Մեր հին երգերը ամրապնդում են մեր ազգային ոգին: Երգերը դաստիարակության հզոր միջոց են: Նրանց մեջ արտահայտված են եւ աշխատասիրություն, եւ անձնազոհություն, եւ նվիրվածություն մեր ազգին, մեր հայրենիքին: Երգերի միջոցով այդ բոլորը կփոխանցվի մեր մատաղ սերնդին…»:
Այո, ի սկզբանե էր նրան վերապահված աստվածային շնորհը, եւ, անկախ նախընտրած պատմաբանի մասնագիտությունից, Հայրիկ Մուրադյանն իր կյանքը իմաստավորելու էր հայ բառուբանով, հայ երգով ու նվիրումով իր կոչումին: Հայրենի գյուղի գեղեցիկ ավանդույթները, հարազատ մարդիկ մինչեւ կյանքի վերջ ուղեկցելու էին նրան իր չխամրող հուշերում: Սիրելի մարդկանց մեծ մասն անհետ կորչելու էր գաղթի ճանապարհներին՝ փրկվածների կյանքում դրոշմելով իրենց տառապանքի, դառնության եւ կարոտի հետքերը: «Մեր նախկին երգերի մեջ ամեն ինչ էլ կա,- ասում էր երգիչը,- եւ կարոտ կա, եւ պայքար: Մեզ մոտ մի սովորություն կար՝ բակում միշտ վառվում էր ավանդական խարույկը, նրա շուրջ հավաքվում էին գյուղի մարդիկ: Մենք՝ փոքրիկներս, ծվարում էինք գետնին կամ նրանց ծնկների մեջ եւ լսում նրանց: Էդ մարդիկ խոսում էին օրվա անցքերի մասին, երկրում տիրող դրության մասին: Այնպիսի գեղեցիկ բաների մասին, որ իսկական, մարդուն արժանի խոսակցություն էր, եւ մենք նրանցից շատ բան էինք սովորում: Խարույկի շուրջ նաեւ ժողովուրդը երգում է: Էդ երգերը ես սկսեցի սովորել…»:
Վանի դպրոցում սովորելիս նրա ուսուցիչներն են եղել Սիլվա Կապուտիկյանի հայրը՝ Բարունակ Կապուտիկյանը, Մատիր Խերանյանը, պարոն Սենեքերիմը, այլ հայրենասերներ, որոնցից Հայրիկը սովորել է հայրենի երգն ու բանահյուսությունը:
1915 թ., երբ նա 10 տարեկան էր, Շատախի հայերը, նրանց հետ նաեւ Մուրադյանների գերդաստանը, ստիպված բռնում են գաղթի փշոտ ճամփան: Սովահար, հուսահատ՝ 54 հոգանոց գերդաստանն, անցնելով կոտորածների միջով, հասնում է Սալմաստ, այնուհետեւ կրկին վերադառնում Վան, հետո նորից Իրան եւ վերջապես՝ Իրաքի անապատներ: Դժոխային այդ ճանապարհներին ողջ են մնում միայն ինքը, մայրը, եղբայրն ու հորեղբայրը: 1921 թ. հաստատվում են Հայաստանում՝ Վերին Արտաշատ: Սկզբում պատանի Հայրիկն աշխատում է որպես բատրակ, զուգահեռաբար սովորում եւ ավարտում դպրոցը, ապա՝ Երեւանի պետհամալսարանի պատմության ֆակուլտետը: Ավարտելուց հետո տարբեր շրջաններում վարում է պատասխանատու պաշտոններ, շփվում գեղջուկների հետ, նրանցից էլ սովորում եւ գրի է առնում հայկական ֆոլկլորին հարազատ ազգագրական երգեր:
Ասենք, որ Հայրիկ Մուրադյանը եւս չի խուսափել ստալինյան բռնություններից. 1937 թ., որպես Խանջյանի դրածո, մեղադրվում եւ նետվում է բանտ… Այնուհետեւ մասնակցում է Հայրենականին, նոր դժոխքից վերադառնում շքանշաններով:
Վաթսուն տարեկանում հայկական ռադիոեթերով առաջին անգամ հնչում է նրա հոգեպարար երգը: Այնուհետեւ այդ երգը հնչելու էր ամենուրեք: Հնչելու էր հայկական ֆիլմերում: Ստեղծելու էր «Զարթոնք», «Զվարթունք», «Ակունք», «Վան» ազգագրական երգի համույթները՝ սփռելով հայ երգի գոհարներն ամենուրեք: Հայրիկ Մուրադյանը, ով հավաքել եւ ձայնագրել էր 200-ից ավելի հայ ազգագրական երգի մարգարիտներ, պատգամելու էր ապրողներիս եւ գալիք սերունդներին. «Մեր հին երգերից հայկականություն է բուրում, անուշ բուրմունք է տալիս: Նրանց միջավայրում հայի ակունքներն են արթնանում: Իմ խնդրանքն է բոլորին՝ հայ մնալ, հայ ապրել, երկրի հոգսերով մտահոգ մնալ: Սիրելիներս, վատը կտեսնեք՝ լավ մնացեք, չարը կտեսնեք՝ բարի մնացեք, ծույլին կտեսնեք՝ աշխատասեր մնացեք, վախկոտը կտեսնեք՝ քաջարի մնացեք, ժանգը կտեսնեք՝ ոսկի մնացեք…»:
Արդյոք կզորե՞նք, հայ աստվածային երգի մեկնիչ ու աղոթարար…
