Ալեքսանդր Մակեդոնացին պատմության ամենահայտնի նվաճողներից է, ում մասին լեգենդներն ու իրական պատմությունները մինչ օրս տարածվում են՝ դարձնելով Մակեդոնացուն պատմություն կերտող առաջնորդ։ Սակայն հարց է առաջանում՝ ինչպե՞ս է ստացվել, որ այս մեծագույն նվաճողը շրջանցեց հայկական տարածքներն ու դրանք այդպես էլ նվաճելու փորձ չարեց։ Պարզվում է՝ դրա հետևում մի շատ հետաքրքիր ու չտարածված պատմություն է ընկած։
Եփրատն անցնելիս Ալեքսանդր Մակեդոնացին պաշարեց հայկական մի բերդ: Մակեդոնական բանակը երեք օր շարունակ գրոհեց, սակայն հայերը մնացին անսասան, բերդը` անառիկ: Չորրորդ օրը մակեդոնացիները շատ զարմացան, երբ տեսան, որ բերդի աշտարակից հայերը կախել են մի մեծ լավաշ:
.jpg)
- Բերդի պաշտպանները երևի անձնատուր են լինում,- զեկուցեցին Մակեդոնացուն,- նրանք լավաշ են կախել աշտարակից:
Ալեքսանդր Մակեդոնացին խելացի մարդ էր, նա անմիջապես հասկացավ հայերի մտադրությունը:
- Վերացրե՛ք պաշարումը, և շարժվենք առաջ,- կարգադրեց նա,- երևում է՝ հայերը հացապաշտ ժողովուրդ են, իսկ հացը խաղաղության խորհրդանիշն է:
Այս պատմությունը համարվում է ժողովրդական պատմություն, սակայն որոշ պատմաբաններ նշում են, որ այն համապատասխանում է իրականությանը։ Նրանք, ովքեր այս վարկածին կողմ չեն, միևնույն է, ընդունում են, որ Մակեդոնացին բախվել է հայերի ուժի հետ Գավգամելայի ճակատամարտի ժամանակ։
Չնայած Ալեքսանդրը Գավգամելայի ճակատամարտում հաղթանակից հետո իր նվաճած երկրների ցանկում թվարկում էր նաև Հայաստանը, այն հիմնականում մնացել էր նրա ռազմարշավների ուղիներից դուրս: Ք.ա. I դարի հույն պատմիչ և աշխարհագետ Ստրաբոնը նշում է մի դեպք հայերի ու մակեդոնական բանակի ստորաբաժանումներից մեկի անմիջական բախման մասին: Դա տեղի էր ունեցել հայկական Սպեր գավառի մոտակայքում, որտեղ ուղարկվել էր հունական զորախումբ տեղի ոսկու հանքերը գրավելու նպատակով: Հայտնի է, որ հույները պարտություն կրեցին և դուրս մղվեցին Հայաստանից, իսկ հրամանատարը սպանվեց մարտում:
