ԴՆԹ-ի «սեքսուալ» մասում X- անման երկրորդ թելաձև կառուցվածքը բացարձակապես անհրաժեշտ չէ, ավելին, այն վտանգավոր է, բայց տարիներ շարունակ գենետիկայի մասնագետները գլուխ են կոտրում այն հարցի շուրջ, թե ինչպես է հաջողվում գեղեցիկ սեռին ազատվել դրանից:
Մասնագետները պարզել է, թե ինչպես է լրացուցիչ քրոմոսոմը ճնշվում կանացի ԴՆԹ-ում, գրում է Nature- ը: Վերջերս կատարված ուսումնասիրության տվյալներով, այս աշխատանքը կատարվում է հատուկ SPEN սպիտակուցի միջոցով, որը կարգավորում է գենոմի գործողությունը:
Հիշեցնենք, որ յուրաքանչյուր մարդու ԴՆԹ-ն ունի զույգ քրոմոսոմ, որը որոշում է սեռը: Տղամարդկանց մոտ դա X և Y քրոմոսոմների համադրություն է, իսկ կանանց մոտ՝ XX: Ընդ որում, մարդկության գեղեցիկ մասի՝ երկրորդ X- ը ամբողջովին ավելորդ է: Եթե այն աշխատեր, ապա դրա կողմից «ծրագրավորված» հորմոնները կարտադրվեին կրկնակի քանակությամբ, և դա ծայրաստիճան վտանգավոր է. գիտնականները պարզել են, որ ակտիվ երկու X- քրոմոսոմներով սաղմը մահանում է զարգացման վաղ փուլերում: Այդ իսկ պատճառով բնությունը նախատեսել է լրացուցիչ դետալների ժամանակին «անջատումը»: Այսինքն՝ նորմալ դասավորության դեպքում այն կա, բայց չի աշխատում:
Նախկինում գիտնականները պարզել էին, որ երկրորդ X- կառուցվածքի ապաակտիվացման այս գործընթացը առաջացնում է մեկ հատուկ գեն, այն անվանել են Xist – X-inactive specific transcript, «X- ի ապաակտիվացման հատուկ մասնիկ»: Այն պատում է քրոմոսոմին, և դրանից հետո այն դադարում է աշխատել: Այնուամենայնիվ, մինչ այժմ գիտության համար մնում է առեղծվածային, թե կոնկրետ ինչ է անում Xist- ը դրա հետ: Այս հարցին պատասխանել է Հայդելբերգում և Փարիզի Կուրի ինստիտուտի մոլեկուլային կենսաբանության եվրոպական լաբորատորիայի մասնագետների մի խումբ: Պարզվում է, որ Xist- ը կապվում է վերը նշված SPEN սպիտակուցի հետ, և դրանք միասին շրջապատում են ավելորդ X- ը: Ապա SPEN- ը գտնում է քրոմոսոմի այն մասերը, որոնք պատասխանատու են դրա գործունեության համար և հարձակվում է դրանց վրա: Այն բանից հետո, երբ X- ը «սսկվում է», Xist- ը և SPEN- ն նրան հանգիստ են թողնում:
Հետազոտողները փորձարկել են դա սաղմի ցողունային բջիջների հետ փորձի ընթացքում: Գիտնականները ստիպել են, որ SPEN- ը դրանց մեջ չաշխատի: Արդյունքում տեղի է ունեցել այն, ինչ նրանք սպասում էին. երկրորդ X քրոմոսոմը չի «անջատվել»:
