Tert.am-ը գրում է.
Tert.am–ի հետ զրույցում Ազգային ժողովի «Հանրապետական» խմբակցության անդամ Ռուզան Մուրադյանը, անդրադառնալով հարցին, թե սահմանադրական փոփոխություններն ինչ մթնոլորտում են քննարկվում, ինչ հակափաստարկներ են հնչում, նշեց, թե հենց այնպես «ոչ» ասելը ոչ մի տեղ տանող ճանապարհ է։ «Ուզում եմ մի քիչ հետ գնալ ու հիշել, որ երբ 1995մ թ. Սահմանադրությունն ընդունվում էր, այդ ժամանակ կա՞ր հասարակական պահանջ»։ Ըստ նրա՝ եթե այդ «ոչ»–ի մեջ կա կառուցողական առաջարկություն, իրենք էլ շատ բաների «ոչ» են ասել, ՀՀԿ–ն 300 –ից ավելի առաջարկներ ներկայացրել է մասնագիտական հանձնաժողովին և շատ առաջարկներ դեռ ներկայացնելու է։
-Տիկի՛ն Մուրադյան, ՀՀԿ-ն շուրջ 300 առաջարկ էր ներկայացրել մասնագիտական հանձնաժողովին:
- Անձամբ մոտ 20 առաջարկի փաթեթ եմ ներկայացրել, որպես ԱԺ պատգամավոր: Իմ առաջարկները կոնկրետ վերաբերում են ծնողների իրավունքներին, ծնողական իրավունքից զրկելուն, որի վերաբերյալ նախորդ Սահմանադրության մեջ շեշտը միայն դրվում է երեխայի կյանքի և առողջության վրա, որը չապահովելու դեպքում ծնողը զրկվում է ծնողական իրավունքից: Ես առաջարկում եմ, որ ավելացվի նաև կրթության իրավունքը։
-Այսինքն` եթե ծնողը չի կարողանում երեխային դպրոց ուղարկել, ինչը շատ է պատահում, նա զրկվելո՞ւ է ծնողական իրավունքից:
- Ծնողը պետք է ընտանիքում առաջին հերթին ապահովի երեխայի կրթության իրավունքը: Դրանք մեկը մյուսի հետ փոխկապակցված իրավունքներ են, որոնցից յուրաքանչյուրը պետք է հաշվի առնել: Առաջարկ եմ ներկայացրել լեզվի գլխի, որ պետական լեզուն հայերենն է շեշտադրում անել, որ մենք ուշադրություն դարձնենք մշակութային ժառանգությանը, դրա պահպանությանը, մշակութային արժեքներին և սա ամրագրենք սահմանադրորեն, որովհետև մենք այսօր Սփյուռքում ունենք նաև հայերեն լեզվի պահպանման խնդիր: Ես առաջարկում եմ, որ անպայման ավելացվի նաև Սփյուռքի մասը, որովհետև Սփյուռքում մեր երիտասարդները լեզու չիմանալու խնդիր ունեն: Եվ ես անձամբ այդ մասին, որպես ԱԺ պատգամավոր, հարցրել եմ Սփյուռքի նախարար տիկին Հրանուշ Հակոբյանին, թե ինչ է արվում այս ուղղությամբ:
-Մի շարք կազմակերպություններ առաջարկել էին ամրագրել` պետական լեզուն հայերենն ու արևմտահայերենն է: Ընդունելի՞ այս առաջարկը:
-Գիտեք, սա մի քիչ այլ հարթություն է տանում: Դեմ չեմ, որ մեր երիտասարդներն իմանան և՛ արևելահայերեն, և՛ արևմտահայերեն, բայց դա լայն քննարկման ու մասնագիտական կարծիքի հարց է: Կարևորը` մենք ամրագրենք այդ կարևոր արժեքները, որոնք մեզ հնարավորություն կտան օրենքներով արդեն «բաց անել» և ստեղծել հնարավորություններ, որոնք մեզ հետագայում չեն կաշկանդի:
- Սահմանադրական փոփոխությունների հանրային լսումներին տպավորություն էր, որ մասնակցող հասարակական կազմակերպություններն ուղղակի հարց էին տալիս հարց տալու համար և հիմնական զեկուցողների պատասխանները հարցերի նկատմամբ, որոնց շուրջ մտահոգություններ ունենին, չէին փարատում: Արդյո՞ք այս լսումներով ձեռք բերվեց այս կոնսենսուսի մթնոլորտը:
-Ուզում եմ հիշեցնել, որ գործընթացը սկսվեց համընդհանուր քննարկումից, երբ այս ընթացքում բազմաթիվ պետական, հասարակական կառույցներ քննարկում էին փոփոխությունների անհրաժեշտությունը: Եվ ասեմ, որ ՀՀ Նախագահի կողմից սկզբունքային մոտեցում կա, որպեսզի լսելի լինի բոլոր կազմակերպությունների և հանրության կարծիքը, որովհետև սա մի փաստաթուղթ է, որը պետք է մշակվի նաև հետադարձ կապով և դրանում լինեն նաև քաղաքացիների առաջարկները: Լինի նրանց մասնակցությունը երկրի մայր օրենքի ստեղծմանը; Մենք ինքներս էլ քննարկել ենք, օրինակ`ՀՀԿ կանանց խորհրդում, և առաջարկներ ենք հավաքագրել, որոնք պատրաստվում ենք ներկայացնել մասնագիտական հանձնաժողով: Ինչ վերաբերում է քաղաքացիական հասարակության մասնակցության ներկայացուցիչների հետ հանդիպմանը, այն (լսումներին) վկայեց, որ որևէ մեկը չի պատրաստվում սահմանադրական փաստաթուղթը` պատրաստի, իրավաբաների կողմից մշակված ներկայացնել որպես վերջնական փաստաթուղթ: Տեսաք` Վենետիկի հանձնաժողովի հետ հանդիպեցինք, հանդիպման ընթացքում եղան առաջարկներ, դրանց արդյունքում այսoր որոշ հոդվածներ, մասնավորապես, 2-րդ փուլին վերաբերող հոդվածը դրվել է վերանայման:
Եվ մենք սպասում ենք տեսակետների, իրոք, առողջ բախումներ, որոնց արդյունքում պետք է նշվեն այն կարևոր գաղափարները, որոնք ոչ թե իմ, Ձեր, նրա, այլ մեր ժողովրդի Սահմանադրության մեջ դրվեն: Չպետք է անձնավորել, խմբավորել, ինչին մենք ականատես եղանք, երբ որոշ հասարակական կազմակերպությունների` սահմանդրական փոփոխությունների մեկնաբանությունը մեզ փորձում էր շեղել բուն նպատակից: Ասենք` «ընտանիք» հասկացության հետ կապված: Հստակ գրված էր` «ընտանիք է կանանց և տղամարդկանց ամուսնություն», հոգնակին փոխվեց, դարձավ եզակի` և ավելացավ «միմյանց» հետ բառը, որն ուժեղացնում է հենց այն արժեքային գաղափարները, որ ուզում ենք դնել ընտանիքի հիմքում և զերծ մնալ օտար արժեքներից: Ու դա մեկնաբանել… ամեն մեկը յուրովի, կարծում եմ` դա գործին այնքան էլ օգուտ չի տա, եթե մենք այդ քննարկումը նախագիծը լավացնելու ուղղությամբ չենք տանում:
-Վարդան Պողոսյանն ասաց`կընդունենք ցանկացած ողջամիտ առաջարկ: Սակայն սա մի փոքր սուբյեկտիվ է, քանի որ մի բան իրենց կարող է ողջամիտ թվալ, մի բան ոչ:
-Այ, երբ մենք մտցնում ենք «իրենց»-ը, ինքնին արդեն առաջանում է ոչ կառուցողական մոտեցում աշխատանքում: Չկան` իրենք, մենք, բոլորը հայ ժողովուրդն են և կա պահանջ` ունենալ այնպիսի օրենքների օրենք, որը պետք է բարելավվի բոլոր ոլորտների զարգացումը, կառավարման համակարգը: Դրա համար, չի կարելի այդ հարցին այդպես նայել, որ Վարդան Պողոսյանի համար ողջամիտ առաջարկը ողջամիտ չի լինի…. ինչի՞ համար, ինչ տրամաբանությամբ:
-Որովհետև կան միջանձնային, կուսակցական շահեր:
-Շատ լավ հարց եք բարձրացնում`ուրեմն` կուսակցական շահերից է բխում, որ այս Սահմանադրությունը լինի բոլորի առաջարկների արդյունքում ծնված փաստաթուղթ: Եվ հետո հենց նույն Սահմանադրությունն ուղղված է կուսակցություններ դերի բարձրացմանը, որը եթե մենք կարևորում ենք, չի կարող լինել, որ կուսակցությունները փնտրեն շահերի բախում, ոչ թե համընկնում: Պետք է գնանք վերջին ճանապարհով: Չմոռանանք, որ մի շարք կուսակցություններ առաջարկում էին կառավարման մոդելի փոփոխություն: Այնպես որ, հիմա բոլոր` տարբեր ամբիոններից հնչած առաջարկները կյանքի կոչելու ժամանակն է: Եվ դրա համար պետք է սա մի քիչ էլ վերկուսակցական լինի, եթե մենք ուզում ենք մարդակենտրոն Սահմանադրություն:
- «Ոչ» -ի ճակատի գործունեությունն ինչպես եք գնահատում: Իրենք հիմանական մեղադրանքը, որ յուրաքանչյուր սահմանադրական բարեփոխում արդարացված է եթե կա հասարակական պահանջ, մինչդեռ, ըստ իրենց, չկա նման պահանջ:
- Ուզում եմ մի քիչ հետ գնալ ու հիշել, որ երբ 1995մ թ. Սահմանադրությունն ընդունվում էր, այդ ժամանակ կա՞ր հասարակական պահանջ: Այսինքն` հասարակական պահանջը ինչպե՞ս պետք է դրսևորվի: Եթե սահմանադրական փոփոխությունն առաջարկում է հենց իշխող կուսակցությունը, նախաձեռնում է այն, սա արդեն ժողովրդավարության լավագույն օրինակ է: Երբ ասում ենք, որ ԱԺ ում պարզ մեծամասնությամբ ընդունվող որոշումներ էին, հիմա, եկեք` երեք հինգերորդով անենք, կամ, որ ասում ենք` 50 հազար ստորագրություն հավաքեք և ցանկացած նախագիծ կարող է ներկայացվել ԱԺ, եթե ասում ենք`200 հազար ստորագրությամբ այսօր կարող է հանրաքվե կազմակերպվել: Արդյո՞ք սա ավելի ժողովրդավարական չէ: Ես չեմ հասկանում` ինչ են ուզում: Եթե «ոչ» են ասում ամեն ինչին, սա ոչ մի տեղ տանող ճանապարհ է: Իսկ եթե «ոչ» մեջ կա կառուցողական առաջարկություն, մենք էլ շատ բաներին «ոչ» ենք ասել, ՀՀԿ խմբակցությունը 300–ից ավելի առաջարկներ ներկայացրել է մասնագիտական հանձնաժողովին և շատ առաջարկներ ներկայացնելու է դեռ:
