Blognews-ը կրկին Կենտրոնական կլինիկական զինվորական հոսպիտալում էր, որտեղ կրկին հանդիպեցինք ապրիլյան պատերազմի ժամանակ վիրավորված զինծառայողներին։ Տղաները, ինչպես միշտ, հյուրերին դիմավորում են ժպիտով, թեև, ինչպես ՊԲ զինծառայող Արման Ավետիսյանը նշեց, միայն իրենք գիտեն՝ ինչ է թաքնված այդ ժպիտի հետևում։
Արմանը հպարտ է, որ ապրիլին կարողացել են անառիկ պահել հայրենիքի սահմանները, սակայն չի կարող նաև չտխրել. պատերազմի դաշտում ընկերներին է կորցրել. «Մեր դիրքից 2 հոգի ենք ողջ մնացել, մյուսները՝ Արման Անդրեասյանը, Ազատ Սիմոնյանը, Գրիգոր Հարությունյանը, Նորիկ Սարգսյանը, անհայտ կորածների ցուցակում էին, ավելի ուշ իմացանք, որ զոհվել են։ Երեկ էլի տղաների նկարներն էի նայում, հիշեցի իրենց, նման դեպքերում չեմ կարող չտխրել»։
Արմանն այսօր պարգևատրվել է ապրիլյան պատերազմի ժամանակ ցուցաբերած անձնվիրության և քաջության համար։ Զինծառայողը վիրավորվել է ապրիլի 2-ի առավոտյան՝ մի քանի ժամ թշնամու դեմ կռիվ մղելուց հետո, երբ գնացել է վիրավոր լեյտենանտ Աշոտ Շահբազյանին օգնության հասնելու և անցել է վտանգավոր ճանապարհով։ Նռնակի պայթյունից ոտքի մի մասը կորցրած զինվորը վիրավորվելուց հետո էլ շարունակել է օգնել ընկերներին՝ պահունակներն է լիցաքավորել, նռնակներ տվել տղաներին... Այդ պահին արդեն չէր մտածում, որ ոտնաթաթը չկա։
Հիմա Արմանը հենակներով է քայլում, թեև դեռ չի կարողանում հարմարվել հենակներին։ Երբ զրուցում էինք, Պաշտպանության նախարարությունից հյուրեր եկան տղաների մոտ, Արմանն ասաց՝ տես իր ոտքերն էլ չկան, պրոտեզ է, նորմալ քայլում է։
19-ամյա զինծառայողը կարծում է, որ պետք չէ վախենալ թշնամու զինվածության աստիճանից, ասում է, միևնույնն է, նրանք թույլ են. «Ասում են՝ թշնամին ուժեղ զենքեր ունի, մենք դրա թույլն ունենք, բայց, ինչպես Մոնթե Մելքոնյանն էր ասում, մենք չպիտի խփենք թուրքերի տանկերը, քանի որ դրանք մերն են, պիտի գրավենք։ Հիմա իրենք թող լավ զենքեր առնեն, մենք էլ կխլենք իրենցից։ Ամբողջ պատմության մեջ մենք միշտ անհավասար պայքար ենք մղել, բայց թշնամուն սպանել ենք, իր զենքն օգտագործել։ Զենքը կապ չունի, կարևորը խելքն է, որն իրենք չունեն»,- հպարտորեն ասաց վիրավոր զինծառայողը ու հավելեց, որ իրենց դիրքի վրա 40-50 հոգի է հարձակվել, իրենք 8 հոգով են եղել, սակայն մի քանի ժամ պայքարել են թշնամու դեմ։ «Եթե զինամթերքը չսպառվեր, իրենց ավելի շատ հետ կմղեինք։ Ի դեպ, ուզում եմ շեշտել, որ մեր զենքը քիչ չի եղել, նորմալ զինամթերք ենք ունեցել, որը բավարար է եղել 2-3 ժամվա կռվի համար, այդքան ժամանակում նույնիսկ գնդից կարելի է զենք հասցնել դիրք։ Անվտանգությունից ելնելով էլ չի կարելի դիրքում դրանից շատ զենք ունենալ։ Մեր զինամթերքը սպառվեց միայն, որովհետև իրենք լավ ուսումնասիրել էին ամեն ինչ, ռմբակոծում էին թիկունքն ու օգնող ուժը չէր կարողանում մոտենալ, բայց հրամանատարները մի կերպ եկան, հասան, մալադեց հրամանատարներին»,- ասաց նա։
Արմանն Արարատից է, հպարտությամբ նշեց, որ Վազգեն Սարգսյանի համերկրացին է, ապա հիշեց, գեներալ Մանվել Գրիգորյանի հարցազրույցը, որում նա ասել է՝ «Չէի պատկերացնում, որ այն երեխաները, որոնք նախորդ կռվի ժամանակ դեռ չէին ծնվել, որոնց ծնվելու համար մենք կռիվ էինք տալիս, այսօր մեզ, մեր երեխաներին ու թոռներին այսպես կպաշտպանեն»։
«Ճիշտը կասեմ, ես չեմ սիրել ծառայությունը, չեմ սպասել՝ երբ եմ գնալու բանակ, երբ զորակոչվեցի, քիչ-քիչ ընտելացա զինվորական կյանքին, բայց այս դեպքերից հետո շատ եմ սիրում, ահավոր շատ, որովհետև հասկացա ծառայության կարևորությունը։ Մինչև ծառայությունս չէի եղել Արցախում, չէի գնահատում, մտածում էի՝ հող է էլի, սակայն, երբ գնում ես առաջնագիծ, հասկանում ես, որ դա քոնն է ու պիտի պահես։ Այդտեղ քո ծնողների սերնդի, քո, ընկերներիդ արյունն է թափվել։ Այն ժամանակ էլ էի հասկանում, բայց մտածում էի՝ եթե մի բան լինի, դաշնակից երկրները կօգնեն, հիմա հասկացա, որ ամեն ինչ ինքնուրույն պիտի անենք, ոչ մի երկրի վրա պետք չէ հույս դնել՝ ո՛չ Ռուսաստանի, ո՛չ Ամերիկայի, ո՛չ մեկի։ Մենք մեր ուժերով ավելին կանենք։ Եթե տղա ես, անպայման պիտի ծառայես։ Ճիշտ է, ես առանց ոտքիս մի մասի վերադարձա, բայց չեմ տխրում, դա էլ իմ պարտքն էր։ Պատերազմի ժամանակ չամիչ չեն բաժանում։ Սա պատերազմ էր բառիս բուն իմաստով. 5-6 մետրի վրա տեսնում ես թուրքին, որը պատրաստ է գալ, քեզ մորթել, բայց դու պիտի իրեն սպանես,- նշեց Արմանը ու հավելեց, որ սահմանին բոլորը մի նպատակ ունեն՝ հետ գնալ իրենց օջախները,- հենց դա էլ մեզ միավորում և ուժ է տալիս։ Այս ամենից հետո նաև ուրիշ կերպ ես սկսում գնահատել ծնողիդ։ Եթե հայ զինվորը մոր կարոտով բարձրանում է պոստեր, իրեն անհնար է հաղթել, ինքն ամեն ինչ անելու է, որ հետ գա տուն։ Երբ վիրավորվեցի, միայն մորս մասին էի մտածում, ասում էի ՝ տարեք մորս տենամ, հիմա տղաներն ասում են՝ տեսա՞ր, որ ասում էինք կտեսնես մորդ»։
Արմանը նշեց, որ պատերազմը շատ բան է փոխել։ «Այնքան բան ես տեսնում, որն անընդհատ հիշողությանդ մեջ է, ճիշտ է, կարող է ժպտաս, ուրախ լինես, սակայն միայն դու գիտես, թե դա ինչ ժպիտ է։ Դա լրիվ ուրիշ զգացողություն է։ Պատերազմը փոխում է կյանքդ, մեջդ հայրենասիրական ոգի է արթնանում, որը մինչ այդ անծանոթ էր։ Մինչև սահման չես հասնում, հայրենիքի արժեքը չես հասկանում, իսկապես, հայրենիքը՝ մայրաքաղաքը, սահմաններից է սկսվում։ Խրամատում նույնիսկ սուրճ խմելն է ուրիշ։ Պոստում կանգնած հաճախ մտածում ես՝ տեսնես քաղաքում զբոսնող մարդիկ, ովքեր քեզ չեն էլ ճանաչում, մտածո՞ւմ են, որ հիմա դու պոստում կանգնած ես, պահում ես երկրի անվտանգությունը»,- ասաց նա։
Հրադադարի որոշման հետ Արմանը համաձայն չէր. «Կցանկանայի առաջ գնայինք։ Երկաթը պետք էր տաք-տաք ծեծել, ինչ արել էին, պիտի պատասխանը տայինք, սակայն թուրքերը հասկացան, որ հայ ազգը ոտքի է կանգնել ու իրենց հրադադար է պետք։ Արդեն քահանաներն էին զենք վերցրել ու եկել մարտի դաշտ։ Իրենք հասկացան, որ չեն կարող առաջ գալ»։
Արմանն այլևս չի կարող վերադառնալ ծառայության, սակայն նշեց, որ անպայման գնալու է ընկերների մոտ։ «Սահմանին կանգնած տղերքը, թող միշտ իմանան, որ իրենց հետ եմ, իրենց ուժ, համբերություն ու անփորձանք ծառայության։ Մենք պիտի հաղթենք այս պատերազմը, դա նույնիսկ քննարկման հարց չէ, քանի որ դա մեր հողն է, մենք էդտեղ արյուն ենք թափել, ես այդտեղ ոտքս եմ կորցրել, ընկերս՝ կյանքն է տվել»։
Նյութը՝ Ամալյա Հովհաննիսյանի
Լուսանկարները՝ Կարեն Հովհաննիսյանի
