Բնույթով լինելով միջին վիճակագրական զգացականությամբ ազգիս ներկայացուցիչ՝ շատերի պես անխնա կեպով հայհոյում եմ թուրքին, ռուսին, բելառուսին, ուկրաինացուն հրեային և բոլոր նրանց, ում աջակցությամբ, նաև՝ արտադրած զենքով թշնամին կրակում է Հայրենիքի և հայ զինվորի ուղղությամբ: Ինչ արած, իրավիճակն ակտիվ պատերազմական է, լարված ենք բոլորս, ունենք տասնյակ մարդկային կորուստներ, զգացմունքայնությունը բոլոր առումներով գերակայում է բանականության նկատմամբ, ինչը, սակայն, բնական է, բայց ճիշտ չէ:
Մինչդեռ ինքս ինձ գնահատելով նաև որպես միջին վիճակագրական գիտակցականությամբ ազգիս ներկայացուցիչ, ով հնարավոր առավել ներգրավվածությամբ ապրեց ակտիվ պատերազմական գործողությունների և դրան հաջորդած արդեն մի քանի օրերի ներքին և արտաքին գրեթե բոլոր իրողությունները՝ բազմաթիվ այլ օբյեկտիվ հարցադրումների կողքին հաճախ եմ ինքս ինձ հարց տալիս՝ «Տեղի՞ն է մեր անհաջողությունների և հատկապես կորուստների հետևում առավելապես տեսնել դաշնակիցներին»...
Ի՞նչ խոսք, ամեն պետություն, ամեն ժողովուրդ ինքն է ընտրում իր դաշնակցին՝ պայմանավորված տարբեր ոլորտների անվտանգության, ընդհանուր շահերի և սպառնալիքների, համագործակցության մակարդակի, քաղաքակրթական, մշակութային ընդհանրությունների, ինչու ոչ՝ ընդհանուր պատմական անցյալի և, ինչն ամենակարևորն է՝ դրանից առած դասերի գնահատականներով ու հիմքերով: Վերոնշյալի համատեքստում, այնպես է ստացվել, որ, իբրև դաշնակից, ընտրել ենք Ռուսաստանին...
Մեր դաշնակիցը՝ Ռուսաստանը, զենք է վաճառում մեր թշնամուն՝ Ադրբեջանին, ինչը որևէ կերպ չի տեղավորվում բարոյականության մեջ... Բայց մի՞թե բանականության շրջանակներում է քաղաքականության, հատկապես աշխարհաքաղաքականության մեջ գերտերությանը մեղադրելը «անբարոյականության մեջ», հաճախ վիճելի է անգամ «դավաճանության մեջ» մեղադրելու իրողությունը: Ռուսաստանը խուսափում է Ադրբեջանի հետ հարաբերությունների վատթարացումից, որովհետև մեր տարածաշրջանում մեր թշնամին իր ռազմավարական կարևորությամբ նվազ նշանակություն չունի մեր դաշնակցի համար:
Ռուսաստանին «անբարոյականության» և «դավաճանության» մեջ մեղադրողներն, իրենց զգացական մոտեցումները հիմնավորելիս, իբրև «դաշնակցային հարաբերությունների» դասական օրինակ հաճախ են հղում կատարում Իսրայել-ԱՄՆ հարաբերություններին: Իսկ դուք գիտե՞ք, որ 1970-ականների երկրորդ կեսին Իսրայելում ԱՄՆ-ին հայհոյում էին շատ ավելի սուր ու անխնա, քան այսօր մեզնից շատ-շատերը՝ Ռուսաստանին (1973թ.արաբ-իսրայելական պատերազմին ու դրա հետևանքով ստեղծված իրավիճակի և մերօրյա իրականության միջև զուգահեռներին կանդրադառնամ առանձին վերլուծությամբ), իսկ գիտական և մասնագիտական շրջանակներում ամենից հաճախ շրջանառվող դրույթներից մեկն էլ հետևյալ միտքն էր՝ «Բարդ է լինել ԱՄՆ-ի թշնամին, բայց ավելի բարդ է լինել նրա դաշնակիցը»: Գուցե շատերն այդ մասին չգիտեն... այդ իսկ պատճառով, բերեմ ավելի թարմ օրինակ:
2013թ. նոյեմբերի 24-ին Ժնևում միջազգային «Վեցյակ» խմբի և Իրանի միջև բանակցությունների արդյունքում դրվեց Իրանի միջուկային ծրագրի հանգուցալուծման մեկնարկը, որի գլխավոր ճարտարպետներից մեկն, ի դեպ, Իրանի ամենաոխերիմ թշնամու՝ Իսրայելի ամենաառանցքային դաշնակիցն էր՝ Վաշինգթոնը: Իսկ ինչու՞ էր ԱՄՆ-ը գնում Իրանի հետ հարաբերությունների խաղաղ կարգավորման, պատասխանը շատ պարզ է՝ նրա շահը դա էր պահանջում: Քաոսային իրավիճակում հայտնված Մերձավոր Արևելքում իր քաղաքականությունն ավելի ազդեցիկ և արդյունավետ դարձնելու նպատակով Վաշինգթոնի համար օրակարգային էր Իրանի հետ հարաբերությունների կարգավորումը:
Ինչ վերաբերում է Իսրայելին, ապա սկսած 2013 թ-ից՝ որոշ դրսևորումներով մինչ օրս, իսրայելական իշխանությունների ամենաբարձր մակարդակով, մինչև վիճակագրական նվազագույն զգացմունքայնությամբ շարքային իսրայելցի, ԱՄՆ-ին քննադատել են, ամոթանք են տվել, հայհոյել, մեղադրել «անբարոյականության» և «դավաճանության» մեջ և այլն, իսկ երկու դաշնակից երկրների ղեկավարների՝ Բարաք Օբամայի և Բենյամին Նեթանյահուի հարաբերությունները մինչ օրս ծայրահեղ լարվածության, եթե ոչ անթաքույց թշնամանքի մակարդակում են: Վերոնշյալի համատեքստում, շատ օբյեկտիվ հարց է առաջանում՝ «Իսրայելի վարքի ազդեցությամբ ԱՄՆ-ի քաղաքականության մեջ ինչ-որ բան փոխվե՞ց»: Պատասխանը նաև յուրաքանչյուրիս աչքի առաջ է՝ «Չփոխվեց». բոլորս ենք ականատես լինում տարաբնույթ պատժամիջոցներն աստիճանաբար թոթափող և «Սիոնիստական ռեժիմի»(Իսրայել) մոտալուտ վախճանը գուժող նախկին և նոր Իրանի սպառնալիքներին:
Ասվածի համատեքստում մեր և մեր դաշնակցի ու Իսրայելի և նրա դաշնակցի միջև զուգահեռներն ու դաշնակցային հարաբերությունների առանձնահատկությունները լավագույնս ըմբռնելու համար դիմենք հետևյալ բանաձևի օգնությանը՝
1. Հայաստանի թշնամի Ադրբեջանը հանդիսանում է Հայաստանի դաշնակից Ռուսաստանի առնվազն բարեկամն ու գործընկերը:
2. Իսրայելի ամենալուրջ թշնամի (Իսրայելի թշնամիները մի քանիսն են) Իրանը հանդիսանում է նաև ԱՄՆ-ի ամենաառաջնային հակառակորդներից մեկը:
Վերոշարադրյալն, անշուշտ, թույլ է տալիս հասկանալ և առավել օբյեկտիվորեն գնահատել «դաշնակցային հարաբերությունների» առանձնահատկությունները: Մինչդեռ այսօր շատ ավելի առարկայական է հասկանալ՝ ի՞նչ ենք անում մենք, ի՞նչ պետք է անենք և ի՞նչ կարող ենք անել մեր դաշնակցի հետ հարաբերություններում՝ դրանց վրա ազդելու նպատակով:
Ըստ էության, անում ենք այն, ինչ կարող ենք՝ «հայհոյում ենք», «ամոթանք ենք տալիս», «ցավ ենք զգում նրա պահվածքից», մեղադրում ենք «անբարոյականության» ու «դավաճանության մեջ»՝ անգամ ամենաբարձր մակարդակով շատ քաջ գիտակցելով և խոստովանելով, որ «մեր դաշնակցի վրա ազդելու հնարավորությունները սահմանափակ են»:
Իսկ ի՞նչ պետք է անենք այսուհետ՝ դաշնակցային հարաբերություններում ավելի ազդու լինելու համար, պատասխանը մեկն է՝ «ընդլայնենք մեր հնարավորությունները»՝ դառնանք գործոն, մեծացնենք Ռուսաստանի կախվածության աստիճանը Հայաստանից, դիվերսիֆիկացնենք նաև արտաքին հարաբերությունների սպեկտրն, ապացուցենք մեր գերակայությունը հնարավոր մրցակիցների նկատմամբ...
Բայց դրա համար նախ և առաջ անհապաղ կերպով պետք է լուծենք մի շարք առաջնահերթ և օրակարգային ներքին խնդիրներ...
