Աֆրիկայում ծավալվող իրադարձությունները սովորաբար վրիպում են համաշխարհային ԶԼՄ-ների ուշադրությունից: Աֆրիկայի պատմությունը քչերին է հետաքրքրում: Փոխարենը՝ մենք գիտենք ամեն ինչ Հոլոքոսթի ու Հայոց ցեղասպանության մասին ու ոչինչ այն սարսափների մասին, որոնք մոտ հարյուր տարի առաջ կատարվել են աֆրիկյան մայրցամաքում:
20-րդ դարի սկզբին Գերմանական կայսրության զորքերը՝ գեներալ Լոտարր ֆոն Տորտի գլխավորությամբ, իրականացրեցին Հարավային Աֆրիկայում բնակվող հերերո ու նամա ցեղերի ամբողջական ցեղասպանություն: Գեներալն անձամբ էր հրաման արձակել, որում նշվում էր, որ գերմանական հարավարևմտյան Աֆրիկայի հողերում չպետք է ոչ մի ողջ հերերո մնա: Հոլոքոսթի զոհերի հիշատակին տասնյակ հուշարձաններ են կանգնեցվել, իսկ ո՞վ է այսօր հիշում հերերոներին:
Մեկ այլ՝ ավելի ժամանակակից օրինակ. Ռուանդայի ցեղասպանության մասին լսել են շատերը, բայց քչերն այսօր կարող են առանց գուգլի օգնությանը դիմելու հստակ պատասխանել, թե արդյո՞ք հութուներն էին թութսիներին սպանում, թե՞ հակառակը: Իսկ ցանկացած նման հարց հրեաների ու գերմանացիների պարագայում կընկալվի գրեթե որպես սրբապղծություն: Ուստի զարմանալի չէ, որ Աֆրիկայի պատմության ամենասարսափելի ռեժիմը՝ Կոնգոյի Ազատ Պետությունը, գրեթե չի հիշվում այսօր:
Ռեժիմի ծնունդը
19-րդ դարի երկրորդ կեսը նշանավորվեց նրանով, որ խոշոր եվրոպական պետությունները սուր մրցակցության մեջ մտան՝ Աֆրիկայում իրենց գաղութային տիրություններն ընդլայնելու համար: Արդյունքում, գաղութացվեց գրեթե ողջ մայրցամաքը, ու միայն Լիբերիան ու Եթովպիան չգաղութացվեցին: Յուրաքանչյուր երկիր ձգտում էր գաղութացնել հնարավորինս ավելի մեծ տարածքներ, ու որպեսզի այս գործընթացը ֆորմալացվի, անհարկի բախումներից ու պատերազմներից խուսափելու նպատակով 1884 թվականին Բեռլինում միջազգային համաժողով հրավիրվեց: Մասնակիցների շարքում էր նաև այսպես կոչված Կոնգոյի խումբը, որը փաստացի ղեկավարվում էր Բելգիայի Լեոպոլդ 2-րդ արքայի կողմից: Հենց նա էր հովանավորում Կոնգոն ուսումնասիրողներին, այդ թվում նրանցից ամենահայտնիին՝ Հենրի Սթենլիին: Համաժողովի ժամանակ Կոնգոյի խումբը հայտարարեց Կոնգոյի նկատմամբ իր հավակնությունների մասին, ու որոշում կայացվեց բավարարել նրանց հայտը: Արդյունքում, Կոնգոն դարձավ Կոնգոյի խմբի ու հետևաբար Լեոպոլդ 2-րդի մասնավոր սեփականությունը: Սա բացառիկ դեպք է գաղութային ժամանակաշրջանում, երբ ամբողջ մի գաղութ պատկանում էր ոչ թե պետությանն, այլ անհատի:
Լեոպոլդ արքան ու նրա երկիր-համակենտրոնացման ճամբարը
Տիրանալով Կոնգոյին՝ Լեոպոլդն այլևս սահմանափակված չէր իր գործողություններում: Նրան չէր խանգարում ոչ իր հարազատ Բելգիան, ոչ էլ միջազգային հանրությունը: Կոնգոյի բնակիչների բախտն ամբողջությամբ նրա ձեռքերում էր, ու այն, թե ինչպես նա վարվեց այս խեղճ ազգի հետ, ստիպում է մտորել մարդկային հոգու ամենամութ կողմերի մասին:
Լեոպոլդն իր անձնական գաղութը վերածեց հսկայական աշխատանքային ճամբարի, որում պարտավոր էր աշխատել Կոնգոյի ողջ բնակչությունը, այդ թվում նաև մանկահասակ երեխաները: Մարդիկ տքնում էին կաուչուկի դաշտերում, ու եթե ստրուկի կարգավիճակում ապրող կոնգոցին համարձակվում էր չկատարել իր օրական նորման, նրա ձեռքը կտրում էին, անգամ եթե երեխաներ էին լինում:
Որպեսզի երկրի բնակչությունը մշտապես ենթարկվի իրեն, Լեոպոլդը պարբերաբար պատժիչ արշավներ էր իրականացնում երկրի տարբեր շրջաններ, որոնց ժամանակ հրապարակավ մահապատիժների էին ենթարկվում հազարավոր մարդիկ: Նրանց կախաղան էին հանում, խաչում էին, կապկպում էին ու թողնում էին, որպեսզի նրանք մահանան կիզիչ արևի ճառագայթների տակ: Ի տարբերություն եվրոպական այլ գաղութատերերի՝ Լեոպոլդը ոչինչ չէր անում, որպեսզի իր գաղութում զարգանան կրթական ու առողջապահական համակարգերը: Կոնգոն հսկայական եկամուտ էր ապահովում, իսկ թե որքան մարդ էր զոհվում ու մահանում իր բարեկեցությունը բազմապատկելու համար, Լեոպոլդին վերջին հերթին էր հետաքրքրում:
Այս ողբերգության մասշտաբներն իրոք սահմռկեցուցիչ են: Տարբեր տվյալներով Կոնգոյում գաղութային տարիներին զոհվել է շուրջ 10 միլիոն կոնգոցի, ինչը կազմում է երկրի բնակչության կեսը: Այս ցուցանիշի համեմատ ստալինյան տեռորը, 90-ականներին Հյուսիսային Կորեայի սովը, Հոլոքոսթն ու Հայոց ցեղասպանությունը հետին պլան են մղվում, որովհետև դեմոգրաֆիական առումով այս աստիճան աղետալի չեն եղել, որքան այն, ինչ կատարվում էր Կոնգոյում, ու ինչը բարուց ու չարից այն կողմ էր:
Այսօր Բելգիայում ուզում են կանգնեցնել Լեոպոլդ 2-րդ անունը կրող դահճի արձանը, որի ձեռքերը նույնքան արյունոտ են, որքան Հիտլերինն ու Թալեաթինը:
