Tert.am–ը գրում է.
Հայոց ցեղասպանության 100-րդ տարելիցին ընդառաջ իսպանական Espacios Europeos պարբերականում հրապարակվել է իսպանահայ լրագրող, Իսպանիայի գրողների միության ֆեդերացիայի անդամ Արթուր Ղուկասյանի` «Հայոց ցեղասպանության հարյուր տարին» խորագրով հոդվածը, որը ներկայացնում ենք կրճատումներով:
«Վերջին հարյուր տարում հայ ժողովուրդն անխոնջ պայքարել է 20-րդ դարում տեղի ունեցած մեծագույն ողբերգության ճանաչման համար, որը շարունակաբար ժխտում է թուրքական կառավարությունը:
Իմ հայրենակիցներից մոտ երկու միլիոնը դաժանորեն սպանվեցին իրենց տներում ու այգիներում, իրենց հայրենի հողում կամ անապատով անցնող երկար ու ձիգ ճանապարհին, որ նրանց ստիպում էին անցնել թուրքերը: Նրանք, ովքեր ծանոթ են պատմության այս էջերին, գիտեն, որ այդ մարդկանց «մեղքը» միայն հայ և քրիստոնյա լինելն էր:
Սակայն գլխավոր պատճառը, որը բերեց բնաջնջման, միայն ազգային և կրոնական պատկանելությունը չէր: Ինչպես երիտթուրքերը, այնպես էլ ժամանակի թուրք պաշտոնյաները գիտեին և շատ լավ հասկանում էին, որ հայերը բնակվում են իրենց հայրենի տարածքներում, և զանգվածային կոտորածների վերջնական նպատակը 1915-ին ցեղասպանության միջոցով հայերին իրենց պապենական հայրենիքից զրկելն էր:
Մարդկության դեմ կատարված այս հրեշավոր հանցագործությունը վերապրածներից բացի պատմությանը հայտնի են նաև այլ անուններ, ովքեր գրել են ահավոր գործողությունների ու դրանց հետևանքների մասին: Նրանցից մեկը` Ստամբուլում այն ժամանակ ԱՄՆ-ի դեսպան Հենրի Մորգենթաուն, տեղի ունեցածը բնութագրել էր որպես «մի ողջ ազգի սպանություն», որն իր հուշագրերում ներկայացրել է որպես ցնցող ու ողբերգական:
«Պանթուրքիզմը դարձավ կուռքի պես մի բան, և ոչ թուրքերի նկատմամբ կիրառեցին ամենադաժան միջոցները…»,- գրել է գերմանացի գործիչ, հոգևորական Յոհաննես Լեփսիուսը, ով 1915-ին ուսումնասիրություն էր կատարել այս թեմայով:
Մինչ օրս ազգիս դաժան սպանության զոհերն աչքիս առաջ են, և դա ստիպում է ինձ` գլուխ խոնարհել Ուրուգվայի առաջ` իսպանախոս երկրի, որը 1965-ին առաջինն է ճանաչել Հայոց ցեղասպանությունը:
Հազարավոր նահատակներ իմ աչքերով իրենց զգացմունքներն են արտահայտում Արգենտինայի ժողովրդի հանդեպ, որը խորհրդարանի մակարդակով նույն խիզախությունն ունեցավ` իրերն իրենց անունով կոչելու, և որտեղ սկսել են Ցեղասպանության թանգարան հիմնելու աշխատանքները: Նույն քաջությունը 8 տարի առաջ դրսևորեց Վենեսուելայի խորհրդարանը` ճանաչելով Հայոց ցեղասպանությունը:
Երախտագիտություն ենք հայտնում նաև Չիլիին, որը միացրեց իր ձայնը այն երկրների ձայնին, որոնք դատապարտել են Թուրքիայի կատարած հանցագործությունը:
Բոլիվիացիները ևս ցույց տվեցին իրենց կամքն, ու 2014-ին Բոլիվիայի խորհրդարանի երկու պալատներն էլ Հայոց ցեղասպանությունը ճանաչող ու Թուրքիայի ժխտողական քաղաքականությունը քննադատող բանաձև ընդունեցին:
Իմ ներսում չեն լռում նախնիներիս ձայները, որոնք պահանջում են բարձրաձայն մաղթանքներ հղել Բասկերի երկրին, Կատալոնիային, Նավարային և Բալեարյան կղզիներին, որոնք, ընդունելով և դատապարտելով 1915-ի հայ ժողովրդի բնաջնջումը, օրինակ են ծառայում Իսպանիայի կառավարությանը, որ արդարացի գտնվեն և քանի դեռ չափազանց ուշ չէ` հարցնեն. «Ի՞նչ է պատահել այն միլիոնավոր մարդկանց անցյալ դարասկզբին, որտե՞ղ և ինչպե՞ս մահացան, ովքե՞ր են բնակվում այսօր այն վայրերում, որը ժամանակին պատկանում էր նրանց»:
Ֆրանսիա, Գերմանիա, Բելգիա, Նիդերլանդներ, Շվեյցարիա, Շվեդիա, Լիտվա, Հունաստան, Սլովակիա, Կիպրոս, Լիբանան, Կանադա, Ռուսաստան, Լեհաստան… սրանք ևս այն երկրների ցանկում են, որոնք ճանաչել են Հայոց ցեղասպանությունը և իրենց որոշումներով կոչ են անում ողջ աշխարհին` նույնն անել` թույլ չտալու, որ նման բան երբևէ կրկնվի, ինչի մասին վկայում են Հիտլերի խոսքերը. «Ո՞վ է այսօր հիշում հայերի կոտորածները»:
Վստահ եմ, որ կգա այն սպասված օրը ինձ և իմ հայրենակիցների համար, երբ ողջ մարդկությունը ինձ հետ միասին կհիշի Հայոց ցեղասպանության բոլոր զոհերին, ես հավատում եմ, առանց կասկածի և հույսով հավատում եմ, որ այդ պահը գալու է»:
