Սուրբ Գիրքը մակերեսորեն կարդացողը (այսինքն նրանում գրվածը բառացի հասկացողը)` մեծ տարակուսանքի մեջ է ընկնում` ասում է սուրբ Հովհան Ոսկեբերանը: Տարակուսանք են հարուցում Աստվածաշնչի արդեն իսկ առաջին էջերը, որոնք իրենց արտահայտչաձևով չափից ավելի հասարակ են, սակայն անչափ դժվարին` հասկանալու համար: Ծննդոց Գրքի առաջին գլխում խոսվում է աշխարհի արարման մասին:
«Ի սկզբանե Աստված ստեղծեց երկինքն ու երկիրը: Երկիրն անձև ու անկազմ էր, խավար էր տիրում անհունի վրա, և Աստծու հոգին շրջում էր ջրերի վրա: Եվ Աստված ասաց. «Թող լույս լինի»: Եվ լույս եղավ: Աստված տեսավ, որ լույսը լավ է, և Աստված լույսը բաժանեց խավարից: Աստված լույսը կոչեց ցերեկ, իսկ խավարը կոչեց գիշեր: Եվ եղավ երեկո, և եղավ առավոտ՝ օր առաջին:
Աստված ասաց. «Թող տարածություն առաջանա ջրերի միջև, և ջրերը թող բաժանվեն ջրերից»: Եվ եղավ այդպես: Աստված ստեղծեց տարածությունը, որով Աստված տարածության ներքևում եղած ջրերը անջրպետեց տարածության վրա եղած ջրերից: Աստված տարածությունը կոչեց երկինք: Աստված տեսավ, որ լավ է: Եվ եղավ երեկո, և եղավ առավոտ՝ օր երկրորդ:
Աստված ասաց. «Թող երկնքի տակ գտնվող ջրերը հավաքվեն մի տեղ, և երևա ցամաքը»: Եվ եղավ այդպես. երկնքի տակի ջրերը հավաքվեցին մի տեղ, ու երևաց ցամաքը: Աստված ասաց. «Թող երկիրը իր տեսակի ու իր նմանության սերմը պարունակող դալար բույս և իր տեսակի ու իր նմանության սերմը պարունակող, իր տեսակի միրգ տվող պտղաբեր ծառ աճեցնի երկրի վրա»: Եվ եղավ այդպես: Եվ եղավ երեկո, և եղավ առավոտ՝ օր երրորդ:
Աստված ասաց. «Թող լուսատուներ լինեն երկնքի տարածության մեջ, որպեսզի լուսավորեն երկիրը և իրարից բաժանեն ցերեկն ու գիշերը: Դրանք թող լինեն, որպեսզի ցույց տան տարվա եղանակները, տոնական օրերն ու տարիները, թող լինեն, ծագեն երկնքի տարածության մեջ՝ երկիրը լուսավորելու համար»: Եվ եղավ այդպես: Եվ եղավ երեկո, և եղավ առավոտ՝ օր չորրորդ:
Աստված ասաց. «Թող ջրերն արտադրեն կենդանության շունչ ունեցող զեռուններ, և երկրի վրա ու երկնքի տարածության մեջ թող թևավոր թռչուններ լինեն»: Եվ եղավ այդպես: Աստված ստեղծեց խոշոր կետեր, կենդանության շունչ ունեցող ամեն տեսակ զեռուններ, որ արտադրեցին ջրերն ըստ տեսակների, և ամեն տեսակ թևավոր թռչուններ՝ ըստ տեսակների: Աստված տեսավ, որ լավ է: Եվ եղավ երեկո, և եղավ առավոտ՝ օր հինգերորդ:
Աստված ասաց. «Թող երկիրն արտադրի չորքոտանի կենդանիներ իրենց տեսակներով, սողուններ և գազաններ իրենց տեսակներով»: Եվ եղավ այդպես: Աստված ասաց. «Մարդ ստեղծենք մեր կերպարանքով ու նմանությամբ, նա թող իշխի ծովի ձկների, երկնքի թռչունների, ողջ երկրի անասունների և երկրի վրա սողացող բոլոր սողունների վրա»: Եվ Աստված մարդուն ստեղծեց իր պատկերով, Աստծու պատկերով ստեղծեց նրան, արու և էգ ստեղծեց նրանց: Աստված օրհնեց նրանց ու ասաց. «Աճեցե՜ք, բազմացե՜ք, լցրե՜ք երկիրը, տիրեցե՜ք դրան, իշխեցե՜ք ծովի ձկների, երկնքի թռչունների, ողջ երկրի բոլոր անասունների ու երկրի վրա սողացող բոլոր սողունների վրա»: Աստված տեսավ, որ այն ամենը, ինչ ստեղծել էր, շատ լավ է: Եվ եղավ երեկո, և եղավ առավոտ՝ օր վեցերորդ» (Ծննդ. Ա 19, 11, 1315, 1921, 2324, 2628, 31):
Առաջին հայացքից թվում է, թե այս հնագույն պատումն աշխարհի ծագման մասին ժամանակակից պատկերացումներին չի համապատասխանում: Սակայն Աստվածաշունչը, ինչպես արդեն ասվեց, բնագիտական առարկաների վերաբերյալ դասագիրք չէ. նրա մեջ նկարագրություններ չկան այն մասին, թե աշխարհի արարումը ֆիզիկական, գիտական տեսակետից ինչպես է տեղի ունեցել, քանի որ Աստվածաշունչը մեզ ուսուցանում է ոչ թե բնագիտական, այլ կրոնական ճշմարտություններ: Եվ այդ ճշմարտություններից մեկն այն է, որ հենց Աստված է արարել աշխարհը ոչնչից: Մարդկային գիտակցության համար այդպիսի բան պատկերացնելը դժվար է անհավանականության աստիճանի, քանզի աշխարհի` ոչնչից արարումը մեր փորձի սահմաններից դուրս է: Ցանկանալով իմանալ ֆիզիկական աշխարհի կեցության սկզբի գաղտնիքը՝ մարդիկ ընկնում էին (և մինչև օրս էլ ընկնում են) երեք մոլորություններից որևէ մեկի մեջ:
Դրանցից մեկն այն է, երբ մարդն Արարչին արարածից չի սահմանազատում: Հին փիլիսոփաներից ոմանք մտածում էին, որ Աստված ու նրա արարածը, ըստ էության, նույն սուբստանցիան (անփոփոխ էություն) են, իսկ աշխարհն աստվածության էմանացիան (արտասփռումն) է: Այդ պատկերացումների համաձայն` ամանի մեջ բերնեբերան լցված հեղուկի նման Աստված դուրս է հորդել` այդպես գոյացնելով ֆիզիկական աշխարհը: Հետևաբար, Արարիչն իր բնությամբ բառացիորեն առկա է յուրաքանչյուր արարված մասնիկում: Այդպիսի փիլիսոփաներին անվանում էին պանթեիստներ (բնապաշտներ):
Իսկ ուրիշները կարծում էին, թե նյութը մշտապես գոյություն է ունեցել Աստծո հետ հավասար, և Աստված աշխարհը պարզապես այդ հավերժագո նյութից է կերտել: Այդպիսի փիլիսոփաներին, ովքեր ընդունում էին, թե ի սկզբանե գոյություն են ունեցել երկու սկիզբներն էլ` թե՛ Աստվածայինը, թե՛ նյութականը, անվանում էին դուալիստներ:
Ոմանք էլ ընդհանրապես Աստծո գոյությունն էին ժխտում՝ պնդելով, թե միայն նյութն ունի անսկիզբ-անվերջ գոյություն: Սրանք էլ ստացան աթեիստ (անաստված) անունը:
Աստվածային արարչագործության էության ըմբռնման սխալները բացատրվում են նրանով, որ այդ արարումը տեղի է ունեցել մարդկային փորձի իրականությունից դուրս: Մարդիկ ունեն գիտության, տեխնիկայի, արվեստի, տնտեսական ու այլ պրակտիկ գործունեության միջոցով ստեղծագործելու փորձ: Սակայն և՛ գիտությունը, և՛ տեխնիկան, և՛ արվեստը, և՛ ցանկացած տեսակի այլ գործունեություն ստեղծագործելու համար սկզբից ևեթ ձեռքի տակ նյութ ունեն` օբյեկտիվ սկզբի` գործ ունենալով շրջապատող աշխարհի հետ:
Հենց սեփական ստեղծագործական փորձից ելնելով էլ` մարդիկ փորձում էին բացատրել տիեզերքի արարումը:
Սակայն Աստված աշխարհը, տիեզերքն ստեղծել է ոչնչից, իր Խոսքով, իր Ամենակարող զորությամբ, Աստվածային կամքով: Աստվածային արարումը մեկ անգամ սկսված և ավարտված գործողություն չէ, այն տեղի է ունենում ժամանակի ընթացքում: Աստվածաշնչում խոսվում է արարման օրերի մասին: Սակայն խոսքը, իհարկե, մեր աստղաբաշխական օրերի` 24-ժամյա փուլերի մասին չէ, քանի որ, ինչպես Աստվածաշունչն է պատմում, լուսատուներն ստեղծվեցին չորրորդ օրը միայն: Խոսքը ժամանակի այլ փուլերի մասին է: «Տիրոջ համար, ազդարարում է մեզ Աստծո Խոսքը, մեկ օրը` ինչպես հազար տարի է, և հազար տարին` ինչպես մեկ օր» (Բ Պետ. Գ 8): Աստված ժամանակից դուրս է: Ուստի անկարելի է դատողություն անել այն մասին, թե այդ Աստվածային արարումը որքա՜ն է տևել:
Փոխարենն ակնհայտ է մեկ բան. Տերն ինքն Աստվածային Հայտնության մեջ ասում է, որ Աստվածային արարչագործությունը դեռ շարունակվում է. «Ահավասի՜կ, ամեն բան նոր եմ դարձնում» (Հայտն. ԺԱ 5): Դա նշանակում է, որ Աստված մեզ համար ոչ տեսանելի և անիմանալի կերպով շարունակում է արարաման գործը, իր Աստվածային էներգիայով տիեզերքի հաստատությունը պահելով հավասարակշիռ ու կենսունակ վիճակում: Աստված աշխարհի Արարիչն է, և նրա Նախախնամությունը, ստեղծագործական արարումն աշխարհի ու մարդու նկատմամբ շարունակվում է և չի ավարտվել:
Ծննդոց Գրքի հենց առաջին տողերը գայթակղության քար դարձան շատերի համար, առանձնապես XVIIIXIX դարերում, բնագիտության բուռն զարգացման դարաշրջանում: Սակայն եկե՛ք խորհենք. հնագույն մարգարե Մովսեսը կարո՞ղ էր արդյոք գրեթե երեք հազարամյակ առաջ, դիմելով քոչվոր ժողովրդին, աշխարհի արարման մասին ժամանակակից գիտության լեզվով պատմել: Իսկ ահա այն, ինչի մասին Մովսեսը իր ժամանակի լեզվով պատմեց, մարդկությանը նույնիսկ մինչ օրս է հասկանալի: Հազարամյակներ են անցել, սակայն երկրի վրա մի այնպիսի ժողովուրդ չկա, որ այդ հնագույն խոսքերն ընկալել չկարողանա: Ժամանակակից մարդու համար դրանք նկարչագեղ խորհրդանշաններ են, կերպարներ, փոխաբերություններ` հնադարի հրաշալի մի լեզու, որ պատկերավոր կերպով մինչև մեզ է հասցնում այն խորհրդավոր գաղտնիքը, կրոնական ճշմարտությունը, որ Աստված աշխարհի Արարիչն է:
Այդ կերպարներն աշխարհի հաստատության ֆանտաստիկ պատկերը չեն նկարագրում մեզ համար: Դրանց մեջ հոգևոր ու մարմնավոր աշխարհների ծագման ընթացքն է բացահայտվում: «Աստված ստեղծեց երկինքը…», ավանդական եկեղեցական մեկնաբանությունն այս խոսքերի մեջ վերզգակայան, հրեշտակային աշխարհի ստեղծման մասին վկայություն է տեսնում. «…և երկիրը» իսկ այստեղ նյութի ստեղծման մասին է նշվում: Աշխարհի արարման մասին Աստվածաշնչի այս պատումի մեջ, նույնիսկ եթե տիեզերքի ծագման մասին այսօր գոյություն ունեցող հայացքների տեսակետից գնահատենք, ևս կարելի է գտնել շատ տրամաբանական ու հասկանալի մի բան. դրա համար հարկավոր է շարադրանքի լեզուն ու պատկերավորությունը շտկել: Նյութի փոխակերպումը սկսվում է լույսի արարումով. «Եվ ասաց Աստված` թող լույս լինի: Եվ լույս եղավ… »: Մենք այսօր գիտենք, որ լույսն էլեկտրամագնիսական տատանում է, էներգիա է: Եվ այսպես, քաոսային նյութը փոխակերպող արարչական գործողության հիմքում ընկած է էներգիայի ստեղծումը: Այնուհետև ստեղծվեց անկենդան և կենդանի աշխարհը: Ի սկզբանե եղան բույսերը, այնուհետև` ջրլող կենդանիները, սողունները, թռչունները, ապա և` կաթնասունները: Ինչպես Աստվածաշնչում է ասված, Աստված այդ ամենն ստեղծեց ոչ ուղղակիորեն, այլ դրանց ջուրն ու հողը ծնեցին: Դա վկայում է, որ ողջ բնությունն էր ընդգրկված նորի ստեղծման խորհրդի մեջ: Եվ ի եզրափակումն աշխարհի արարման` ստեղծվեց մարդը:
Հնագույն կերպարներն ու առասպելներն Աստծո կողմից աշխարհի ու մարդու ստեղծման ճշմարտության ընկալման համար չպետք է խոչընդոտ լինեն: Ընդ որում, մենք պետք է հիշենք, որ աստվածաշնչյան պատումի նպատակն աշխարհի ծագման հարցին գիտական պատասխաններ տալը չէ, այլ մարդու համար կրոնական կարևոր ճշմարտություններ բացահայտելը և նրան այդ ճշմարտություններով դաստիարակելը:
Աստված աշխարհն արարել է ժամանակի ու տարածության մեջ` իր ամենակարող զորությամբ նրան անգոյությունից կյանքի կոչելով: Աստված արարեց մարդուն և նրան իր հետ առանձնահատուկ հաղորդակցության կոչեց` բոլոր արարածներից նրան վեր կարգելով և սահմանելով նրա գոյության գլխավոր նպատակը, այն է՝ ապրել Արարչի հետ լիակատար ներդաշնակության մեջ, այլ կերպ ասած` ապրել հոգևոր կյանքով: Հենց այդ մասին են մեզ վկայում Աստվածաշնչի հավերժական խոսքերը: